فریاد زمین وهوای ناپاک

امروز روز هوای پاک است اما حال و هوای شهر من خوب نیست ، امروز روز هوای پاک است اما حال روز مردم شهر من خوب نیست ، امروز روز هوای پاک است اما حال درختانشهر من خوب نیست ، امروز روز هوای پاک است ، اما حال پرندگان شهر من خوب نیست.شیوه های ناصحیح و غیر عادلانه در تعامل با طبیعت و آلوده ساختن محیط زیست در کشورمان نشان دهنده فقدان آگاهی های زیست محیطی و ضعف ساز و کارهای  قانونی در صیانت از محیط زیست و جلوگیری از آلوده ساختن آن است . برای از بین بردن این نقیصه بزرگ و اساسی باید آگاهی افراد نسبت به مسائل زیست محیطی افزایش یابد ومدیریت های کلان در ایجاد ساختار مناسب همراه با الزامات قانونی برای رعایت حقوق عمومی تلاش کنند و انگیزه ها و حساسیت ها را برای مقابله با آلاینده ها بالا ببرند .خداوند جهان هستی و همه پدیده ها را زیبا ، متقن و موزون آفریده و ما باید رابطه ی خود را با آنها تصحیح کنیم و با تصرفات نادرست خود ، آن را ویران و آلوده و جامعه را با بلاو مصیبت مواجه نسازیم . ( فرمایشات مقام معظم رهبری پیرامون محیط زیست (1382/3/20)

این روزها که مبحث آلودگی هوا و پدیده وارونگی دما (Inversion  ) بر سر زبان هاست ، اکثریت جامعه از مسئولین مربوطه توقع دارند که به این موضوع توجه ویژه ای داشته وسریعا فکری به حال وضعیت موجود کنند . از طرفی برخی از دست سازمان حفاظت محیط زیست عصبانی هستند که چرا هر ساله در فصول سرد سال شاهد آلودگی هواهستیم ؟ چرا هر ساله تعدادی از هم وطنانمان باید جان خود را از دست بدهند  تا مسئولین در تکاپوی حل این بحران قرار بگیرند ؟ و بسیاری از چرا های دیگر که همیشه بی پاسخ می ماند ...

اما از طرف دیگر وقتی همین سازمان حفاظت محیط زیست با هماهنگی دستگاه های اجرایی اقدام به اجرای برنامه های موقتی کاهش آلودگی هوا نظیر  اجرای طرح زوج و فردخودروها از درب منازل ، جلوگیری از تردد خودروهای آلاینده و دود زا می کند ، برای ما کمی نا خوشایند است ! ناخوشایند چون دیگر نمی توانیم با خودروی خودمان در بسیاری از معابر شهری تردد کنیم ، حتی و قتی پلیس جلوی حرکت ما را می گیرید با بهانه تراشی های بعضا خنده دار تقاضا می کنیم که ما را جریمه نکند. انگار کمی تنبل شده ایم ،زورمان می آید با تاکسی ، اتوبوس یا مترو تردد کنیم . در ایام آلودگی هوا که در خیابان های شهر با خودروی خود از دست پلیس و بعضا دوربین ها فرار می کنیم ، کلی سر ذوق می آییم و خود را آدمی زرنگ و با ذکاوت قلمداد می کنیم غافل از اینکه ما تبدیل به یک قاتل شده ایم ! قاتلی مخفی ! خداوند در آیه 32 سوره مبارکه مائده می فرماید : " من قتل نفساً بغیر نفس أوفساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعاً " ( آن کس که انسانی را بدون این که قاتل

باشد و یا در زمین فساد کند بکشد، گویا همه مردم را کشته است ) . به گفته رییس کمیسیون سلامت ، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران ، " ماهانه 277 نفر بر اثر آلودگی هوا در کلان شهر تهران جان خود را از دست می دهند " . وقتی انسانی در کلان شهر تهران در اثر آلودگی هوا فوت می کند افرادی که خودروهای آلاینده خود را به صورت غیر مجاز در شهر به حرکت درآورده اند به نوعی در مرگ او شریک هستند . افرادی که اقدام به آتش زدن زباله ها نموده اند و دود سیاه و خطرناکی رابه هوا فرستاده اند به نوعی در مرگ او شریک هستند  به عبارت ساده تر همه افرادی که مسبب آلودگی هوا بوده اند ، چه مسئول چه غیر مسئول به نوعی در مرگ افراد شریک هستند و باید در پیشگاه خداوند متعال پاسخگو باشند .از مبحث آلودگی هوا که بگذریم به مقوله ای به مراتب مخرب تر به نام پسماند می رسیم . پسماندها در تعاریف قانونی به 5 دسته تقسیم شده اند :  

الف ) پسماندهای عادی ( خانگی )

ب ) پسماندهای پزشکی ( بیمارستانی )

ج ) پسماندهای ویژه ( خطرناک )

د ) پسماندهای کشاورزی

ه ) پسماندهای صنعتی

شاید خیلی ها پسماند ها را در ذهن ، فقط زباله های موجود در منازل خود تصور کنند . زباله هایی که به ظاهر بی ارزش بوده و باید به سرعت از منزلمان دور شوند . شایدعبارت طلای کثیف بارها به گوشمان خورده باشد ، به راستی چرا زباله ها این لقب را گرفته اند ؟ آیا تا به حال فکر کرده ایم که وقتی زباله از منزل ما خارج شد و در سطل های موجود در کوچه و خیابان قرار گرفت ، چه سرنوشتی پیدا می کند ؟؟ به راستی درباره زباله ها و اهمیت آنها چه می دانیم ؟

-      آیا می دانیم با آتش زدن زباله ها باعث آزاد شدن گازهایی مانند  توکسین ها و فوران ها که سرطان زا هستند می شویم ؟

   آیا می دانیم برای تولید 1 تن کاغذ باید 15 اصله درخت 50 ساله قطع گردد ؟

-   آیا می دانیم مواد پلاستیکی بین 300 تا 500 سال زمان نیاز دارند تا در زیر خاک تجزیه شوند ؟

 

-   آیا می دانیم یک عدد فیلتر سیگار 2 سال زمان می برد تا در زیر خاک تجزیه شود ؟

                                                                    

-   آیا می دانیم یک عدد کارت تلفن بیش از 1000 سال زمان می برد تا در زیر خاک تجزیه شود ؟

                                                                   

-      آیا می دانیم یک بطری شیشه ای 1 میلیون سال در طبیعت باقی می ماند ؟

 

-      آیا می دانیم 1 لیتر روغن کار کرده خودروها می تواند 1000 لیتر آب را آلوده کند ؟

 

میزان سرانه تولید زباله در جهان برای هر فرد بین 450 تا 500 گرم در روز برآورد شده است که این رقم در کشور ما به 800 گرم در روز برای هر فرد می رسد . روزانه درکلان شهر تهران چیزی حدود 12 هزار تن زباله به محل دفع و پردازش آراد کوه کهریزک منتقل شده که حدود 70% آنها را پسماندهای تر و 20% آنها را پسماندهای خشک قابل بازیافت و حدود 10% آنها را پسماندهای خشک غیرقابل بازیافت تشکیل می دهد . در حال حاضر بسیاری از پسماندهای عادی ( خانگی ) در اقصی نقاط کشور یاسوزانده می شوند یا درون زمین دفن می گردند . اگر به پسماندهای عادی که بعضا مدیریت صحیحی بر روی آنها در سطح کشور صورت نمی گیرد، پسماندهای بیمارستانی ، خطرناک و صنعتی را نیز اضافه کنیم ، فاجعه ای رخ می دهد که واقعا قابل بازگو کردن نیست و به جرات می توان گفت بخش اعظمی از سونامی سرطان که اخیرا نیز در کشور رو به افزایش است ماحصل مدیریت ناصحیح پسماندها می باشد .

وقتی خاک، آلوده به عناصر خطرناک ناشی از پسماندهای صنعتی یا ویژه گردد ، گیاهان نیز آلوده به این عناصر می گردند ، آب های زیر زمینی نیز آلوده به این عناصر

می گردند و در نهایت ما با استفاده از مواد غذایی آلوده و آب آلوده ، ضمن در معرض خطر قرار گرفتن سلامتی خود ، سالانه هزینه های گزافی بر دوش وزارت بهداشت

درمان و آموزش پزشکی کشور تحمیل می گردد .حالا به خوبی می توان درک کرد که چرا صدای فریاد های زمین بلند شده است ! فریاد هایی که همه اش نشانه اعتراض است ! اعتراض به نحوه عملکرد اشرف مخلوقات خدا در خودش ! اعتراض به عدم توجه به منابع طبیعی و محیط زیست که بقای خود انسان در گرو وجود آنهاست. شاید دل زمین هم برای ما انسانها می سوزاند یا شایدبه حال ما تاسف می خورد که چقدر بندگان ناسپاس و بی انصافی هستیم زیرا زمینی را که خدا برای استفاده ما انسانها قرارداده با دست خود از بین می بریم . امانمی دانم چرا صدای زمین را کسی نمی شوند؟ شاید هم می شنوند اما ...

                                                                                   

 

بازیافت = نجات زمین

با ذکر مطالب بالا به خوبی دریافتیم که زمین به صورت جدی در خطر است و باید به سرعت یک راه حلی کارآمد برای نجات زمین در نظر گرفته شود . بازیافت تنها راه کاری است که حیات زمین در گرو رونق آن است ! بازیافت به آماده سازی مواد جهت بهره وری دوباره آنها اتلاق می گردد ، به عبارت ساده تر بازیافت مهمترین مفهوم و مناسب ترین رفتار در مبحث مدیریت پسماندها می باشد . بازیافت از هدر رفتن منابع سودمند و سرمایه های ملی جلوگیری می کند و مصرف مواد خام اولیه و نیز مصرف انرژی راتا حد قابل توجهی کاهش داده و از ورود مقدار زیادی گاز گلخانه ای به کره زمین جلوگیری می کند . بسیاری از پسماندها مانند : فلزات ( آهن ، آلومینیوم ، مس ، چدن ... )، کاغذ ، کارتن ، پلاستیک ها ، شیشه ، تایرهای فرسوده ، باتری ، یونولیت و ... قابل بازیافت بوده و از آنها مواد جدیدی تولید می گردد .

پسماند هایی که قابل بازیافت نیستند در گودالهایی به نام محل دفن زباله ( Landfill ) مدفون شده و شیرابه ای که از زباله ها تولید می گردد نیز قابل تصفیه  می باشد . اماضرورت بازیافت چیست؟ چرا این صنعت مورد بی لطفی قرار گرفته است؟ درباره این صنعت چه می دانیم ؟

-      آیا می دانیم از طریق بازیافت کاغذ ، 90% مصرف آب و 50% مصرف انرژی کاهش می یابد ؟

-      آیا می دانیم کل تایرهای تولید شده ی سالانه در ایران بین 180 تا 200 هزار تن می باشد که تنها 10% از آنها بازیافت می شوند ؟

-      آیا می دانیم به ازای بازیافت هر 1 تن شیشه ، از ورود 315 کیلوگرم گاز دی اکسید کربن به کره زمین جلوگیری می شود ؟

-      آیا می دانیم اگر 1 کیلو گرم شیشه بازیافت گردد، انرژی معادل لامپ 100 وات در یک ساعت ذخیره می شود؟

-      آیا می دانیم با بازیافت 25 عدد بطری پت ( Pet ) می توان یک کاپشن با الیاف پلیمری تهیه کرد؟

-      آیا می دانیم با بازیافت فقط 1 تن آلومینیوم ، در مصرف 400 تن سنگ معدن و 700 کیلوگرم کک و قیر صرفه جویی می شود ؟

-      آیا می دانیم ایران توان بازیافت سالانه 4 میلیون تن قراضه آهن را دارا می باشد؟

شاید یکی از دلایل مهجور بودن صنعت بازیافت در کشور ما دیدگاه مردم نسبت به زباله صرفا به عنوان ماده ای بی ارزش بوده باشد، که باید این دیدگاه از طریق فرهنگ سازی گسترده تغییر یابد .  یکی از روش های موثر در تسریع فرآیند بازیافت پسماندها ، تفکیک آنها می باشد. دو روش برای تفکیک وجود دارد :الف ) تفکیک از مبدا   ب ) تفکیک در مقصد

سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران و ادارات بازیافت استانها و بخشداری ها ، سالانه هزینه های هنگفتی را جهت تفکیک پسماندها متحمل می شوند که اگر این موضوع به درستی فرهنگ سازی شود و اهمیت این موضوع برای مردم ما مشخص گردد ، هزینه های محول شده بر دوش ارگانهای ذیربط به طرز چشمگیری کاهش می یابد . البته تاکنون سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران کارهای مثبت و چشمگیری در حوزه آموزش چهره به چهره ، برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های بازیافت ، اطلاع رسانی وفرهنگ سازی در حوزه مدیریت پسماندها و بازیافت به طرق مختلف صورت داده است اما باید با همکاری تشکل های مرتبط ، دانشگاه ها وNGO  های زیست محیطی تقویت گردد. شاید بتوان یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی بازیافت را در کلان شهر تهران حضور افرادی سود جو موسوم به زباله دزد نامید که با تشکیل دادن شبکه های غیر قانونی و به کار گیری افراد معتاد و غیر ایرانی اقدام به جمع آوری زباله از سطح شهر کرده و سود کلانی را به جیب می زنند . پیمانکاران جمع آوری کننده پسماندها نیز باید به دنبال جمع آوری بهداشتی پسماندها بر اساس معیارهای تعریف شده در شهرداری مناطق 22 گانه بوده و صرفا سود اقتصادی این پسماندها موجب نگردد که از اصل موضوع که حفظ وحراست از طبیعت و منابع طبیعی بوده فاصله بگیرند .