آلودگی هوا و راهکارهای بهداشتی و تغذیه‌ای

مساله آلودگی هوا اگر یکی از حادترین مسایل ناشی از تمدن صنعتی نباشد، بدون شک از بغرنج ‌ترین آنهاست. اگر چه در حالت عادی تنها به آثار سوء وارد به انسان توجه می‌شود اما این تعریف آلودگی را تنها به این آثار محدود نمی‌نماید. به هر حال آلودگی هوا را باید یکی از عواقب صنعتی شدن به حساب آورد که با به کار بردن راهکارهای بهداشتی می‌توان تاثیرات آن را تا حدی کاهش داد.
بر اساس پژوهش‌های علم تغذیه، غذاهای سرشار از کلسیم، آهن، فسفر و روی می‌تواند میزان جذب سرب را در بدن کودکان کاهش دهد. از جمله این غذاها می‌توان به مصرف شیر دو تا سه لیوان، هر روز همراه با مخلوط عسل و گردو اشاره کرد. بهتر است ویتامین C و ویتامین E در هوای آلوده بیشتر مصرف شود. والدین به خصوص مادران می‌توانند برای جلوگیری از ورود سرب به بدن کودکان اقدامات زیر را انجام دهند:
1) حتی‌الامکان کودکان خود را در مراکز آلوده شهر نبرید.
2) پس از ورود به منزل، سریعا لباس‌های فرزندتان را عوض کنید.
3) برای درست کردن چای یا غذا از آب سرد استفاده کنید زیرا احتمال می‌رود میزان سرب در لوله‌های آب گرم بیشتر ‌باشد.
4) همواره روی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها را بپوشانید تا با گردوغبار آلوده به سرب آلوده نشوند و از خریدن مواد غذایی و خشکبار فله خودداری کنید.
5) مواد شیمیایی از جمله رنگ‌های مختلف ساختمانی و صنعتی و لوازم آرایش را در دسترس فرزندتان قرار ندهید.
6) رنگ‌های پوسته شده روی دیوار که معمولا روی زمین می‌ریزند، می‌تواند حاوی سرب باشد. بهتر است در مناطق مرطوب یا مکان‌هایی که رنگ زود پوسته می‌شود برای پوشش دیوار جایگزین بهتری پیدا کنید.
7) مایعات فراوان استفاده کنید.
8) از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده اجتناب کنید.
9) به شستن میوه و سبزیجات جهت زدودن کامل آلودگی اهمیت بیشتری دهید.
10) در شستن دست‌ها بیشتر دقت کنید.

راز روزهای بارانی

یک بارندگی معمولی می تواند حدود هشت میلیون لیتر آب را تنها در ۲.۶ کیلومتر مربع از سطح زمین جاری کند؛ اما برخی از سیلاب ها و توفان ها به ثبت آمار و ارقام بسیار بیشتری موفق شده اند.

به عنوان مثال یکی از مشهورترین توفان های تاریخ که سال ۱۹۷۷ و در کشور مغولستان رخ داد، تنها طی یک ساعت توانست رکورد ارتفاع آب جمع آوری شده سطحی را تا مرز ۴۱ سانتی متر افزایش دهد؛ در حالی که این رقم در شرایط نسبتا معمول چیزی حدود ۵ / ۲ سانتی متر است. اما بارندگی بیشتر مرهون تغییراتی است که بین ذرات میکروسکوپی رخ می دهد. در مجموع برای آن که باران ببارد، نخست باید یک قطره کوچک بتواند خود را با نسبت ها و اندازه های یک قطره باران هماهنگ کند و این یعنی عرض آن به حدود دو میلی متر برسد. تنها برخی از ابرها آن قدر دوام می آورند تا بتوانند قطرات موجود در خود را تا حد لازم از طریق میعان بزرگ کنند و البته میعان تنها یکی از چند مرحله ای است که برای نزول باران باید انجام شود. از طرف دیگر اغلب قطرات باران در عرض های جغرافیایی حدواسط به حضور بی قید و شرط آب و یخ آن هم در درجه حرارت های زیر نقطه انجماد وابسته هستند.

آغاز باران از هسته اولیه

ابر می تواند حاوی آبی باشد که حتی در درجه حرارت های خیلی پایین از جمله منفی ۳۹ درجه سلسیوس نیز کماکان شکل مایع خود را حفظ کند؛ اما قطرات باران به دو صورت بوجود می آیند؛ یک نوع باران، بارانی است که در عرض های جغرافیایی حدواسط یعنی نواحی بین قطب ها و مناطق استوایی می بارد و نوع دیگر باران مناطق حاره ای است. باران عرض های جغرافیایی حد واسط در واقع حاصل شکل گیری کریستال ها یا بلورهاست. اما این بلورها نیز در وهله نخست یک هسته مایع اولیه دارند که قطر آن تنها یک صدم میلیمتر است. هسته های اولیه رفته رفته به شکل کریستال های یخی متبلور می شوند، ولی زمان لازم است تا آنها نیز رشد کنند و بتوانند خود را با دیگر بلورهای یخی پیوند بزنند. برای این منظور بخار آب باید روی آنها بنشیند. کریستال ها وقتی به اندازه مشخصی رسیدند، به یکدیگر پیوند خورده و دانه های برف را تشکیل می دهند . در نهایت در ارتفاعات پایین تر، این دانه برف ها به دلیل افزایش درجه حرارت ذوب شده و به دلیل گرانش به طرف زمین کشیده می شوند. سرعت قطرات در این زمان حداقل چیزی در حد ۳۲ کیلومتر در ساعت برآورد شده است. اما در مناطق حاره ای هسته های اولیه مایع از همان ابتدا به صورت قطره، کنار یکدیگر جمع می شوند. قطرات نیز رفته رفته بزرگ تر می شوند و زمانی که قطر آنها حداقل به دو میلی متر رسید به طرف زمین سقوط می کنند.

پیش بینی دشوار

هواشناسان همیشه نمی توانند نوع نزولات جوی را بدرستی پیش بینی کنند، زیرا تنها چند درجه تغییر درجه حرارت یا حتی چند متر اختلاف ارتفاع کافی است تا تفاوت های شاخصی در شرایط و نحوه شکل گیری نزولات جوی رقم بخورد. به عنوان مثال برف می تواند بر فراز زمین و در مجاورت یک توده هوای گرم، ذوب شود و در نزدیکی زمین تنها به واسطه افت دما دوباره یخ بزند. در این صورت با توجه به نحوه کنار هم قرار گرفتن بلورها به آن نام هایی همچون برف و باران، بوران و حتی تگرگ داده می شود یا به عنوان مثال اگر باران آن قدر سرد شود که به دمای زیر نقطه انجماد برسد و کماکان شکل مایع خود را حفظ کند، به آن باران یخ زده فوق سرد گفته می شود و اگر همین باران فوق سرد به زمینی که از پیش یخ زده برخورد کند، این قابلیت را دارد که در جا به یک پوشش یخی بدل شود و در این صورت به آن شبنم یخ زده می گویند.

تفکیک زباله، بدون آموزش و انگیزه به جایی نمی رسد

آدم های مصرفی قرن ۲۱ فارغ از این که در چه کشوری زندگی می کنند و چه نژادی دارند، همه آشغال سازهای حرفه ای اند؛ مثل آمریکایی ها و روس ها که مدت هاست رتبه اول و دوم تولید زباله در جهان را در دست دارند (با تولید روزانه بیش از ۲۰۰ میلیون تن).ما ایرانی ها هم به نسبت جمعیت مان، زباله سازهایی چیره دست هستیم چون هر کدام از ما قادریم هر روز ۷۵۰ گرم زباله تولید کنیم و در شهری مثل تهران رقم تولید زباله را به ۷۵۰۰ تن در روز برسانیم.

پس ما در آشغال ساز بودن با مردم جهان وجه اشتراک داریم، با این تفاوت که بسیاری از ساکنان کره زمین به تفکیک زباله از مبدا به عنوان یک وظیفه پایبندند، اما بسیاری از ما همین که زباله ها را از محل زندگی و کار خود دور کنیم، راضی هستیم.بیشتر ما زباله ها را در حالی که معجونی از آشغال های تر و خشک، شیمیایی و حتی عفونی است، در کیسه های پلاستیکی انباشته می کنیم و آنها را در سطل های زباله می اندازیم، اما بعضی ها از انجام همین کار هم دریغ می کنیم و زباله ها را نه درون سطل زباله که در اولین نقطه ای که به ذهنمان می رسد، رها می کنیم. پیداست در این شرایط تعداد کسانی که به محتویات سطل زباله شان حساسند و خشک و تر را از هم جدا می کنند تا چه اندازه کم است.

البته این بی اعتنایی ها علت دارد. گره اول این ماجرا در آموزش است یعنی تاکنون هیچ نهادی به طور منظم و مستمر به مردم یاد نداده مزایای تفکیک زباله در چیست و چطور باید زباله ها را از هم جدا کرد، بنابراین مردم همان سبک سنتی دفع زباله های خانگی را دنبال می کنند.گره دوم نیز در نبود امکانات لازم برای اجرای طرح تفکیک زباله، نهفته است یعنی در سطح شهر بندرت دیده می شود سطل های زباله با رنگ های مختلف آن طور که در دنیا مرسوم است، وجود داشته باشد. مثلا در آلمان، هر آپارتمان معمولا پنج سطل برای پنج نوع زباله دارد و مردم کاغذ و مقوای نازک را در سطل های آبی و مقواهای کلفت و جعبه های مقوایی را در سطل های زرد می ریزند، در حالی که ظروف شیشه ای و مواد غذایی و گیاهی نیز سطل های مخصوص به خود را دارد.

البته در برخی شهرهای کشور ازجمله تهران آن هم در برخی نقاطش چنین سطل هایی وجود دارد، همچنین غرفه های بازیافت که در آن مامور بخش خصوصی، زباله های تفکیک شده را از مردم می خرد، اما با این حال گره سوم در تفکیک زباله را دقیقا باید در همین نقطه جستجو کرد.غرفه های بازیافت در شهرهای کشور بسیار کم است و به طور مثال در تهران فقط ۲۷۰ غرفه وجود دارد. پس بدیهی است مردمی که به این غرفه ها دسترسی ندارند به فکر تفکیک زباله هم نمی افتند یا اگر اصرار به تفکیک داشته باشند چون رساندن پسماندها به غرفه ها زحمت زیادی دارد به احتمال زیاد از ادامه کار منصرف می شوند.

زباله های تفکیک شده نیز با قیمت های بسیار کم از مردم خریده می شود به طوری که نه تنها آنها به ادامه تفکیک زباله ترغیب نمی شوند، بلکه احتمال پس خوردنشان وجود دارد. البته سازمان مدیریت پسماند معتقد است غرفه های بازیافت در ازای تحویل پسماندهای خشک به مردم پول نقد، اقلام بهداشتی و شوینده، لوازم التحریر و بن خرید کتاب می دهد، اما آنچه در عمل دیده می شود با این ادعا فاصله ای زیاد دارد.گره چهارم را نیز می توان در آزاد بودن مردم و این که مجازند هر طور دلشان می خواهد با زباله ها رفتار کنند، جستجو کرد. در سوئیس دور انداختن زباله برای مردم هزینه دارد چون هر کیسه زباله برچسبی به قیمت دست کم یک یورو دارد که باعث می شود مردم در استفاده از کیسه های نایلونی صرفه جویی کنند. در ایتالیا نیز قانونی سفت و سخت وجود دارد که همه افرادی را که تا فاصله ۵۰۰ متری خانه خود سطل بازیافت دارند، اما زباله های خود را جدا نمی کنند، جریمه می کند.البته در کشور ما که تفکیک زباله جدی گرفته نمی شود و بازیافت به عنوان صنعتی پولساز و به صرفه شناخته نمی شود، نمی توان از اهرم جریمه برای جلب مشارکت مردم استفاده کرد، اما در عوض می توان با آموزش دادن افراد و جا انداختن مزایای زیست محیطی تفکیک زباله میان مردم و نیز در نظر گرفتن برخی مشوق های مالی برای آنها، شهروندان را در چرخه تفکیک زباله از مبدا فعال کرد