قاتل خاموش محیط زیست در کمین جان طبیعت

کیسه های پلاستیکی سال ها است در بسیاری از نواحی و مناطق گرم و خشک کشور از جمله استان های سمنان، سیستان و بلوچستان و همچنین خراسان جنوبی و رضوی در کشت های جالیزی به منظور نگهداری رطوبت استفاده می شود اما با پایان یافتن فصل برداشت و بر جای ماندن در طبیعت، علاوه بر نازیبایی برای محیط موجب ایجاد مسمومیت های آبی و خاکی فراوان می شود.به علت عدم تجزیه پذیری پلاستیک ها گاهی تا ۵۰۰ سال بقایای این مواد در طبیعت باقی مانده و اثرات زیست محیطی ناگواری را سبب می شود. این پلاستیک ها به علت ساخته شدن از مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری باعث سمی شدن خاک می شوند.این مواد گاهی توسط جانوران خورده شده و در اکثر موارد سبب مسمومیت و مرگ آنها می شود. از طرفی به علت سبکی با وزش باد جا به جا شده و در منابع آبی و رودخانه ها رها می شوند که خود نوعی از آلودگی های مخرب زیست محیطی را به دنبال دارد.

استفاده از پلاستیک سال ها است توسط برخی کشاورزان نواحی جنوبی خراسان رضوی از جمله در شهرستان هایی که از منابع آبی قلیلی برخوردارند شامل تایباد، خواف و کاشمر، سبزوار و تربت جامدر بین کشاورزان مرسوم است.بسیاری از کشاورزان به ویژه در کشت محصولات جالیزی و به منظور حفظ رطوبت از پلاستیک استفاده می کنند.در همین راستا کارشناسان معتقدند استفاده از کیسه های پلاستیکی در امر کشاورزی نادرست است چرا که این پلاستیک ها حتی اگر بعد از جمع آوری به شکل زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کندی که دارند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیرزمینی در محل های دفن می شوند.

به گفته کارشناسان محیط زیست شیرابه های ناشی از پلاستیک های مدفون شده زیر خاک شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزو ترکیبات زیان آور برای محیط زیست محسوب شده و علاوه بر آلودگی خاک در ریشه گیاهان نفوذ کرده و از طریق آنها مسمومیت و مرگ گونه های جانوری و به تدریج نابودی پوشش گیاهی را ایجاد می کنند.کشت زیر پلاستیک به دلیل عوایدی که برای کشاورزان در بر دارد و اینکه با سهولت می توانند به سوددهی برسند و راندمان محصول را بالا می برد همواره از سوی آنها مورد استقبال قرار دارد.غیر از آلودگی های آبی و خاکی، پلاستیک ها در اثر تابش آفتاب و سرما تخریب شده و مونومرهای آن در محیط رها شده و سبب از بین رفتن غنا و کیفیت خاک در نواحی جنوبی استان می شوند.


به طور عمده محصولاتی جالیزی نظیر خربزه توسط کشاورزان این منطقه در زیر پلاستیک کشت می شود چرا که به دلیل گرم و خشکی بالای هوا سبب حفظ رطوبت و پرورش مناسب محصول می شود.اگر پلاستیک ها بعد از جمع آوری محصول، به موقع از زمین های کشاورزی جمع شوند مشکلی ایجاد نمی شود اما مسئله اینجاست که در اکثر موارد به موقع جمع نشده و این مواد با رها شدن در طبیعت مشکلات بسیاری را ایجاد می کنند.مواد پلاستیکی به دلیل دارا بودن مشتقات نفتی باعث عدم چسبندگی ذرات خاک شده و این ذرات به شکل ریز گرد در هوا سبب آلودگی می شوند و از طرفی با از بین رفتن چسبندگی، جنس خاک و حاصلخیزی آن کم و کاهش محصول در آینده را به دنبال دارد.

کشت های زیر پلاستیکی به منظور جلوگیری از تبخیر آب و باقی ماندن محصول در نواحی گرم خشک خراسان رضوی و برخی دیگر از نواحی کشور و به منظور کشت صیفی جات و جالیز استفاده می شود.اصولا استفاده از این روش کشت  در کشاورزی مورد تایید محیط زیست نیست چرا که مواد ناشی از پلاستیک ها با تغییر در ترکیبات شیمیایی خاک و نفوذ از طریق ریشه گیاهان به مرور زمان نابودی گونه های گیاهی را در پی دارد.

سال ها است کارشناسان تبعات ناشی از رها شدن پلاستیک ها را در طبیعت  به دلیل چرخه طولانی مدت بازیافت و آلودگی های زیست محیطی ایجاد شده  از طریق مشتقات خطرناک آنها را از راه های مختلف گوشزد کرده اند اما علی رغم این هشدار ها، تهدیدات زیست محیطی پلاستیک این مهمان ناخوانده طبیعت از سوی برخی از مردم و مسئولان خیلی جدی گرفته نشده است.باید این سوال را مطرح کرد که شاید استفاده از روش کشت های  زیر پلاستیکی یکی از راه های افزایش تولید در کم آبی های اخیر توسط کشاورزان نواحی گرم و خشک استان است اما برای جبران و جلوگیری از خطرات بیشتر پلاستیک ها چه باید کرد؟

در این نواحی عمدتا از روش های سنتی و غرق آبی استفاده می شود که با توجه به هوای گرم و خشک منطقه و تبخیر سریع آب مناسب نیست و می توان به جای آن و استفاده از پلاستیک برای جلوگیری از تبخیر آب با بهره گیری از آبیاری های نوین از هدر رفت آب و نیاز به استفاده از پلاستیک را از بین برد.برای جلوگیری از روند آلودگی پلاستیک ها در طبیعت باید از کشت های نشا استفاده کرد که در گلخانه ها و با آبیاری های تحت فشارعمل آورده شده یا حد اقل از پلاستیک های ضخیم که در مقابل تخریب آفتاب و پخش ذرات مضر آن در طبیعت مقاوم تر بوده و جمع آوری آن ها را هم برای کشاورزان راحت تر می کند استفاده کرد.

یکی دیگر از راه های جبران این مشکل استفاده از مواد دوستدار طبیعت و تجزیه شونده است.آموزش کشاورزان در این راستا نقش بسزایی در جلوگیری از آسیب های زیست محیطی دارد.در حال حاضر استفاده از پلاستیک به عنوان یک خطر جدی محیط زیست خراسان رضوی را در نواحی که از روش  کشت های زیر پلاستیک استفاده می کند  مورد تهدید قرار داده است و لذا نیاز است با اتخاذ تصمیمات درست و راهبردی و راهنمایی کشاورزان برای بهره گیری از روش های مناسب تر تا حدودی این خطر را کاهش داد.هر چند سال ها زمان می برد تا پلاستیک هایی که در گذشته رها شده اند دوباره جمع آوری شده یا به طبیعت بازگردند اما از هم اکنون هم می توان برای جبران این وضعیت اقدام کرد.

به بهانه روز زمین پاک

22 آوریل هر سال، مطابق با دوم اردیبهشت ماه، از اواخر دهه 60 میلادی به عنوان "روز زمین پاک" از سوی سازمان ملل متحد نامگذاری شده است.نظر به اینکه یونسکو از سال 2012 پیشنهاد نمود که هر کس سهمی در جلوگیری از آلودگی کره زمین داشته باشد، ما نیز بر آنیم که بتوانیم سهم کوچک و البته مهم خود را در این زمینه ایفا کنیم.

حال زمین خوب نیست چون:

1- منابع آب شیرین کره زمین به دلیل استفاده بیش از حد و ازدیاد جمعیت کشورها و خشکسالی رو به اتمام است. پایان یافتن منابع آب شیرین به مفهوم پایان زندگی در روی کره زمین است.

2- ساکنان سیاره خاکی آن را به زباله دانی بزرگ تبدیل کرده اند، انواع زباله و به ویژه زباله های الکترونیکی، شیمیایی، بیمارستانی، صنعتی، کودهای شیمیایی، آنتی بیوتیکها، پلاستیک و صدها نوع زباله دیگر به دلیل تلنبار شدن در مکان های دفن زباله امکان نفس تازه کردن را از زمین گرفته است.

3- تغییرات اقلیمی به دلیل استفاده بیش از حد از سوخت های فسیلی در وسایل حمل و نقل، نیروگاههای برق و ... تهدیدی جدی برای آینده زمین است. هم اکنون به همین دلیل ما شاهد بروز خشکسالی های طولانی و وسیع از یک سو و باران های سیل آسا و اسیدی و طوفانهای سهمگین و ویران کننده از سوی دیگر هستیم. این همه فشار برای ادامه حیات کره زمین غیرقابل تحمل است.

4- مصرف بیش از حد کاغذ باعث کاهش جدی میزان درختان روی سیاره زمین شده است. این امر موجب کاهش اکسیژن و بالارفتن دی اکسید کربن در جو زمین شده است.

5- گسترش مصرف برق به دلیل افزایش نقش لوازم برقی در زندگی مردم، از تلویزیون گرفته تا ماشین ظرفشویی، سیستم های تهویه و ... نیاز مردم به مصرف انرژی برق را هر روز بیشتر کرده و در نتیجه به تعداد نیروگاه های تولید برق از انواع سوخت فسیلی و یا اتمی افزده می شود.پیامد خطرناک این افزایش بالارفتن لحظه به لحظه انتشار گازهای گلخانه ای و از جمله دی اکسید کربن به جو زمین است که باعث گرم شدن کره زمین شده.

 پیشنهاد می کنیم، همسو با سازمان یونسکو هر کدام از ما هم به شخصه این کارها را انجام دهیم تا سهمی در پاک نگهداشتن زمین ایفا کنیم:

1- از همین امروز مصرف آب در بخش های مختلف را 20درصد پایین بیاوریم، این کار می تواند از مدیریت آب در شستشوی ظرف و حمام کردن گرفته تا عدم شستشوی خودروها، عدم کاشت گیاهان آب بر در حیاط (مانند چمن و برخی گل ها) و ... انجام شود.

2- پیمان ببندیم که زباله کمتر تولید کنیم. اینکار می تواند از کنترل ولع خرید شروع شود. به هر مقدار که می خواهیم مصرف کنیم، خرید نماییم.

3- برای خرید رفتن از کیسه های پارچه ای دائمی استفاده کنیم، این کار می تواند از تولید روزافزون کیسه های پلاستیکی که عامل مهمی در آلودگی زمین و تولید زباله است، جلوگیری کند.

4- به فروشگاههای بزرگ و طرفدار محیط زیست پیشنهاد می کنیم که کیسه های پارچه ای به صورت سفارشی تولید کنند و در قبال تحویل آن به مشتری پول دریافت نمایند. مثلا هر کیسه خرید کالا 5000ریال. اگر مشتری این کیسه ها را با پول خریداری کند، مطمئنا از دورانداختن آن و تبدیل کردن آن به زباله خودداری خواهد کرد و مکررا از آن استفاده خواهد کرد.

5- به تولید کنندگان آب معدنی و نوشابه سازی ها پیشنهاد می کنیم که مبلغ اندکی بابت قیمت ظرف پلاستیکی آب یا نوشابه محاسبه و از مشتری دریافت نمایند تا با برگرداندن بطری خالی مبلغ به آنها بازگردانده شود.از سوی دیگر دوره گردها می توانند در جمع کردن این بطری ها بخاطر فروش، عملا از پراکنده شدن ظروف پلاستیکی در طرح زمین جلوگیری کنند.

6- در سفرها بیشتر از وسایل نقلیه زمینی مانند قطار استفاده کنیم، میزان سهم آلودگی هوا در وسائط نقلیه در مورد قطار حداقل و در مورد هواپیما حداکثر است.

7- به ادارات و سازمان ها و بانک ها توصیه می کنیم که بجای برگ کاغذ و قبض از تبادل عملیات اینترنتی با توجه به گسترش روزافزون اقتصاد دیجیتال استفاده کنیم. این کار کاهش مصرف جدی کاغذ را به دنبال خواهد داشت و در نتیجه کم شدن قطع درخت.

8- استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و به ویژه انرژی خورشیدی را هم مردم و مخصوصا مسئولان برنامه ریزی کلان توسعه کشور جدی بگیرند. استفاده از این نوع انرژی برای پاک نگهداشتن محیط زیست کره زمین دیگر انتخاب نیست، ضرورت است.

9- در هر کاری که می کنیم، به این بیندیشیم که چگونه می توانیم همین کار را در تطابق بیشتری محیط زیست انجام دهیم، از شستن ظروف گرفته که می توان با استفاده کمتر از مایع ظرفشویی ، آب کمتری برای آبکشی به کار ببریم تا استفاده از روی دیگر کاغذها و خاموش کردن حتی یک لامپ اضافه ... .

و کلام آخر :

حال زمین خوب نیست، نفس سیاره مان به شمارش افتاده، فردا دیر است، زمین همین الان دارد هشدارهای لازم را می دهد.