فناوری سبز

هر وسیله‌ای که در زندگی انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نوعی از منابع شیمیایی تجدیدپذیرو یا تجدیدناپذیر تهیه می‌شود و در نهایت روزی به صورت زباله در می‌آید. مثلاً ظرف‌های پلاستیکی که در آن‌ها آب، دوغ یا نوشابه می‌خوریم را در نظر بگیرید. این ظرف‌های پلاستیکی از نفت به دست می‌آیند که یک منبع تجدیدناپذیر است و زیست تخریب‌پذیریآن‌ها بسیار آهسته است، از جمله موادی هستند که به عنوان زباله و پسماند دور ریخته می‌شوند.ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که به علت نادرست بودن الگوی مصرف همواره باعث ایجاد مقدار زیادی زباله می‌شویم. قسمت عمده‌ی زباله‌های جامد (حدود 40%) در یک کشور پیشرفته را کاغذ و مقوا تشکیل می‌دهند و زباله‌هایی مانند مواد پلاستیکی، شیشه، فلزها و پسماند مواد غذایی سهمی در حدود 10% از زباله‌های جامد را تشکیل می‌دهند. این زباله‌ها توسط تمامی بخش‌های فعال جامعه و در همه‌ی مراحل ، تولید تا مصرف، ایجاد می‌شوند. ولی نکته‌ی مهمی که می‌بایست همگان به آن توجه داشته باشند این است که بیشتر پسماندها و زباله‌ها بالقوه مخرب محیط زیست می‌باشند.

با نگاهی دقیق به نوع و درصد اجزای سازنده‌ی زباله‌ی شهری متوجه می‌شویم که هر روز مقدار بسیار زیادی از مواد تهیه شده از منابع شیمیایی تجدیدپذیر و حتی تجدیدناپذیر را به سادگی به عنوان زباله دور می‌ریزیم. با چشم‌پوشی از هزینه‌هایی که برای دفع این زباله‌ها مصرف می‌شود هر روز درصد بالایی از عنصرهای با ارزش را از دست می‌دهیم که برای تولید آن‌ها مقادیر قابل توجهی انرژی، هزینه و زمان مصرف شده است. برای جلوگیری از این خسارت‌ها چه باید کرد؟ و یا چگونه می‌توان مقداری از این خسارت‌ها را جبران کرد؟یکی از راه‌های حفاظت از منابع شیمیایی بازیافت یا بازگردانی (جمع‌آوری و نگاه‌داری مواد یا وسایل برای بازفرآوری آن‌ها) می‌باشد.

 بازیافت دارای فواید زیر است:

1- جلوگیری از اتلاف سرمایه‌های ملی.

2- کاهش مصرف انرژی و ذخیره کردن آن.

3- صرفه‌جویی در مصرف مواد اولیه و حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده.

4- جلوگیری از آلودگی محیط زیست برای ساخت محصولات از مواد اولیه.

5- کاهش ورود مواد آلاینده به محیط زیست به عنوان زباله.

6- کاهش نیاز به مکان‌های دفن زباله.

7- بی‌نیازی از دستگاه‌های زباله‌سوز.

8- اصلاح الگوی مصرف.

9- تشویق به گسترش فناوری سبز.

10- ایجاد شغل‌های جدید.

در میان زباله‌های جامد، کاغذ و مقوا یک منبع تجدیدپذیر و زیست تخریب‌پذیر می‌باشند. مواد پلاستیکی تجدیدناپذیر و زیست تخریب‌ناپذیر و شیشه و آلومینیم از منابع تجدیدناپذیر می‌باشند که همگی قابل بازیافت یا بازگردانی می‌باشند و ما در این مجموعه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

الف) کاغذ و مقوا

کاغذ و مقوایی که برای مصارف مختلف مورد استفاده‌ی ما قرار می‌گیرد سرانجام به صورت زباله دور ریخته می‌شود برای آن که بهتر با مزایایی فرآیند بازیافت آن‌ها آشنا شویم بهتر است که ابتدا با تاریخچه کاغذ و نحوه‌ی تهیه‌‌ی آن آشنا شویم.

کاغذ و گذشته‌ی آن:

کاغذ ورقه‌‌ی نازک همواری است که معمولاً از الیاف گیاهی ساخته می‌شود و برای نوشتن و چاپ کردن به کار می‌رود. البته موارد استعمال دیگری هم دارد.کلمه‌ی کاغذ از زبان سانسکریت وارد زبان فارسی شده است و لفظ اروپایی برای کاغذ از کلمه «پاپیروس» یونانی است.چینی‌ها در سال 105 بعد از میلاد حضرت مسیح (ع) موفق به اختراع کاغذ گردیدند. مدت ها تولید کاغذ به روش دستی بود و سرانجام در سال 1799 میلادی یک فرانسوی ماشین کوچکی ساخت که کاغذ تهیه می‌کرد. امروزه کشورهای سوییس، آلمان، برزیل و ژاپن در ساخت کاغذ بر کشورهای دیگر مقدم می‌باشند و انواع و اقسام کاغذهای سفید رنگی را تولید می‌کنند.بخش عمده کاغذ جهان از مغز چوب به دست می‌آید و کاغذ در حقیقت الیاف به هم آویخته‌ی «سلولز» است.

بازگردانی کاغذ:

حال اینجا یک سوال مطرح می‌شود که با توجه تجدیدپذیر و زیست تخریب‌پذیر بودن کاغذ چرا باید کاغذ را بازیافت کرد؟همانطور کاغذ از چوب تهیه می‌شود که یک منبع تجدیدپذیر است کارشناسان می‌گویند برای تهیه یک تُن خمیر کاغذ سفید از چوب، سه تن یا شش متر مکعب چوب جنگلی نیاز است و باید توجه داشت که 25 سال طول می‌کشد تا یک نهال رشد کند و به درخت بزرگی تبدیل شود که از نظر اقتصادی و صنعتی برای تولید کاغذ مناسب باشد. تازه برای تولید یک تُن کاغذ، دست کم حدود 17 درخت تنومند لازم است. این کار باعث انهدام جنگل‌ها و افزایش آلودگی هوا شده است و هزینه و انرژی زیادی را مصرف می‌کند در صورتی که اگر به جای استفاده از چوب درختان برای تولید کاغذ از بازیافت کاغذهای باطله استفاده شود،‌50 درصد در مصرف انرژی و 90 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود و همچنین 75 درصد از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند.در حال حاضر در ایران بیش از 10 درصد زباله‌های شهری را کاغذ تشکیل می‌دهد و سالانه 400 هزار تن کاغذ مصرف می‌شود که معادل 6 میلیون و هشتصد هزار اصله درخت می‌باشد. این در حالی است که در صورت بازیافت 25 درصد از کاغذ موجود در زباله‌های شهری، می‌توان سالانه از قطع یک میلیون و هفتصد هزار اصله درخت جلوگیری نمود.

شاید جالب باشد که بدانید:

*خانواده‌های ایرانی ب طور متوسط در هر روز 50 هزار دلار کاغذ باطله را با زباله‌های خانگی مخلوط کرده و دور می‌ریزند.
مراحل بازیافت کاغذ:

1- جمع‌آوری: انواع مختلف کاغذ در بازیافت به محصولات متفاوتی تبدیل می‌شوند. به همین دلیل مثلاً روزنامه‌ها و مجله‌ها باید جداگانه جمع‌آوری شوند.

2- جداسازی: در مرکز بازیافت کاغذ از مواد دیگر مانند پلاستیک، گیره‌های کاغذ،‌ چسب، منگنه و هر ماده‌ای که به همراه کاغذ قابل بازیافت نیست جدا می‌شود. سپس این کاغذها دسته‌بندی می‌شوند و به آسیاب فرستاد می‌شوند.

3- خمیرسازی: در آسیاب دسته‌های کاغذ دردیگ ‌های بزرگ آب گرم و موادشیمیایی خیسانده می‌شوند و سپس به صورت صفحه‌های جدا از هم در می‌آیند. محصول این مرحله خمیر کاغذ است.

4- صاف کردن: در این مرحله برای این که بعضی از ناخالصی‌ها مانند پلاستیک‌ها،‌افزودنی‌ها، استحکام بخش‌ها و ذرات سست مرکب از خمیر جدا شوند، خمیر را از صافی‌ها عبور می‌دهند.

5- مرکب‌زدایی: کاغذ‌هایی که دارای مرکب هستند مانند روزنامه‌ها و مجله‌ها باید قبل از تولید محصول مرکبشان زدوده شود. برای همین منظور خمیر وارد یک دستگاه شناور‌ساز می‌شود. برای راحت‌تر جدا کردن مرکب از خمیر به آن موادشیمیایی صابونی افزوده می‌شوند. حباب‌های هوا در مخلوط دمیده می‌شوند. مرکب به حباب‌ها می‌چسبند و بالا می‌آید. حباب‌های مرکبی از سطح مخلوط برداشته می‌شوند و خمیر بدون مرکب حاصل می‌شود.

6- تولید محصول جدید: حال خمیری که تمیز و مرکب‌زدایی شده است بازیافت می‌شود. اغلب این خمیر با خمیر دیگری برای تولید محصولات جدید مخلوط می‌شود.

یک کار عملی: بازگردانی کاغذ در منزل

مواد و وسایل مورد نیاز:

1- مقداری کاغذ باطله یا دستمال کاغذی

2- مقداری آب

3- یک ظرف برای جوشاندن

4- یک تشت بزرگ

5- یک صافی بزرگ

6- یک سینی بزرگ                      

7- وردنه یا چیزی شبیه آن

8- مایع سفید کننده

9- پارچه نازک

روش کار:

1- ابتدا کاغذهای باطله یا دستمال‌های کاغذی را به خرده‌های ریز تبدیل کرده و در یک ظرف بریزید و مقداری بر روی آن آب ریخته و مدتی آن‌ها را بجوشانید تا حدی که خمیری از کاغذ ساخته شود.

2- خمیر را در تشت بزرگی ریخته و با آب زیاد حل کنید. اگر در خمیر در قسمت‌های رنگی حاصل از رنگ یا جوهر وجود دارد به آن کمی مایع سفیدکننده اضافه کنید و خوب هم بزنید.

3- صافی بزرگی را که آماده کرده‌اید را در تشت فرو ببرید و وقتی خمیر سطح صافی را پوشاند بیرون آورید و صافی را در جایی قرار دهید تا آب اضافی آن گرفته شود.

4- وقتی آب آن کاملاً گرفته شد صافی را روی یک سینی بزرگ برگردانده (با زدن چند ضربه کاغذ از سطح صافی جدا می‌شود.) با اسپری آب کمی کاغذ را مرطوب کرده و سپس با وردنه یا چیزی شبیه آن سطح کاغذ را صاف و بدون برآمدگی می‌کنیم.

5- در این مرحله آن را برداشته و به آرامی روی یک پارچه نازک پهن می‌کنیم (مراقب باشید که کاغذ پاره نشود) و سپس یک پارچه نازک (به اندازه‌ای که کل سطح کاغذ را بگیرد) را روی کاغذ پهن کنید. حال چند کتاب سنگین را طوری روی پارچه قرار دهید که بر تمام سطح کاغذ یک فشار اعمال کند. بعد از گذشت 5 ساعت کاغذ خشک می‌شود.کاغذ به دست آمده حاصل از بازگردانی کاغذ در خانه به دست شما است که با چند بار تکرار می‌توانید آن را با بهترین کیفیت و بهترین ضخامت به دست آورید.