اخلاق زیست‌محیطی، آسیب‌ها و راهکارها

نیم نگاهی به محیط اطرافمان حاکی از پیدایش و گسترش بحرانی فراگیر در فضای زیست محیطی است.در کشورمان ایران داستان خشک شدن دریاچه ارومیه وچندین تالاب پر آب که امروز تشنه قطره آبی هستند، نابودی ببر مازندران، رو به انقراض بودن یوزپلنگ ایرانی و ماهی های خاویار دریای خزر، خشک شدن مدام درختان بلوط از جمله این دست حوادث تلخ و ناگوار است. بخصوص که ما در کشوری تشنه و کم باران بسر می بریم.در سطح  جهانی نیز برخی از پیامدهای تخریب محیط زیست که هر کدام خطر یک بحران فراگیر را همراه خود دارند عبارتند از:
1- افزایش دمای هوا
2-فرسایش خاک
3-کاهش نزولات جوی
4-رکود بخش کشاورزی
5-بروز خشکسالی و قحطی
6-شیوع بیماری های جسمی و روحی
7-نازک شدن لایه اوزون
8-نابودی جنگل ها و گونه های نادر گیاهی و جانوری
9-ورود گاز کربنیک و دی اکسید کربن در اثر سوخت های فسیلی به محیط زیست
10-ریزش فضولات کارخانه ها به رودخانه ها و دریاها
11-جنگ ها ی اتمی و استفاده از سلاح های شیمیایی در جنگ ها
12-انقراض  گونه های جانوری و گیاهی
13-ورود اشعه سمی ماورای بنفش

دین واخلاق و ضرورت حفظ محیط زیست

شروع حمایت از اخلاق زیست محیطی را می توان از دهه 1960 میلادی دانست, که با رشد پذیرش جنبش زیست محیطی  همراه بوده است. از این رو می بینیم تا کنون در این باره همایش مانند چهار گردهمایی بین المللی رهبران روحانی و پارلمانی از سال 1988 تا سال 1993 در شهر های آکسفورد، مسکو، ریو و کیوتو برگزار شده است.  رگزاری اولین همایش اسلام و محیط زیست  در سال 1378 در تهران در همین راستا بوده است.  سال 1992 بیش از 1000 دانشمند از 72 کشور جهان که در میان آن ها 105 برنده جایزه نوبل بوده است به بشریت هشدار دادند که برای توجه به زمین، نگرش اخلاقی جدیدی لازم است.  در قرآن در جایگاه مبنای اتحاد مسلمانان نیز به این مساله توجه ویژه شده، مثلا میبینیم 198مورد از آیات آن با مضامین محیط زیست می باشد، یا این که  لفظ ارض 444 با در قرآن آمده، و نام 31 سوره قرآن هم با نام های طبیعت و حیوانات است  و  همچنین تاکید بر این که وجود و حیات عالم طبیعت از آب است.

 احترام به فرزندان طبیعت

 ادبیات دینی مملو از وعد وعیدهایی در حفظ و حرمت طبیعت اعم از گیاه و حیوان  و دیگر اجزای طبیعت است که با ایجاد انگیزش معنوی و الهی در میان متدینان به نمونه هایی اشاره می کنیم.

درختان

دردستورات خلاقی اسلام تاکید بر حمایت از تمام اجزای طبیعت اعم از آب های روان، درختان و حیوانات شده است. فرمودند: از آلوده ساختن آبها و آتش زدن منابع طبیعی و زراعت   و قطع درختان   به شدت نهی شده است. به حصوص ازبریدن درخت ترو سبز مگر در موارد خاص و ضرورت مذمت شده است. 

دم مرگ و کاشتن یک درخت
 
مساله طبعت دوستی تا جایی اهمیت می یابد که تا دم مرگ  نیز ادامه دارد،پیامبر اسلام می فرمایند: اکر نهالی در دست دارید و در آستانه برپایی قیامت است، و به اندازه کاشتن آن فرصت دارید، آن را بکارید.

حیوانات ثناگوی خدا

همچنین در سیره اخلاقی رسول خدا تاکید شده است: بر صورت حیوان نزنید که هر ذی روحی تسبیح گوی خداست. 

پرهیز از تندخویی

از خشونت و بدرفتاری با حیوانات نیز به شدت نهی شده است.   و حتی تحمیل بار بیش از حد بر آنان  وداغ گذاشتن بر پیشانی شان را  نهی فرمود  و بالاتر آن که گفته اند به آن ها ناسزا نگویید.   

حقوق مشترک حیوان و انسان

نکته جالب تر آن که نقصان و آسیب رساندن به حیوانات موجب دیه به صاحبان آن ها می شود، که نمونه های آن درباره نقص عضو سگ  و اسب  آمده است. تا چه رسد به این که کسی بخواهد حیوان را مثله کند که فرمودند:حیوان را مثله نکنید حنی اگر سگ هار باشد.

مسابقات و حیوانات

همچنین رسول خدا ص نهی کردند از این که حیوانات را به جنگ هم بیاندازند.  همان چیزی که امروزه به سرگرمی و تفریحی برای انسان ها بدل شده است. پرورش خروس و گاوهای جنگی و برگزاری جشنواره های متعددی در این باره از نمونه های آن است.پس دفاع از محیط طبیعت اعم از حیوانی و گیاهی اصلی اخلاقی و  همگانی جهت مردم و حکومت ها است. یادمان باشد که طبیعت وفرزندان آن زنده اند و چه بسا هر روز به خدای خویش از این همه نا مهربانی برادر بزرگتر و به ظاهر عاقلشان شکایت می برند.