زمین پاک

زمین پاک

مکانی برای تامل
زمین پاک

زمین پاک

مکانی برای تامل

درختان شهردوست

یکی از شناخته شده ترین جلوه های طبیعت، درختان هستند، اما متاسفانه جایگاه واقعی آنها در شهرهای امروزی گم شده است چراکه فضاهای شهری در عمل بسیاری از زنجیره های به هم پیوسته طبیعت را درهم شکسته اند. واقعیت این است که شهر یک اکوسیستم شامل موجودات زنده اعم از انسان ها، حیوانات، گیاهان و محیط های مصنوعی است. شاید این روزها آلودگی، دید ما را نسبت به محیط های شهری تیره و تار کرده باشد، اما پرواز پرندگانی همچون سارها بیانگر آن است که شهرها هنوز زنده اند و برای ادامه بقا به کلیدهای حیاتی همچون درختان نیاز دارند.

چنار، سازگارترین درخت شهری

یکی از سازگارترین درختان با محیط های شهری، چنار است .چنار شرقی که در اغلب شهرهای کشور ما بخوبی رشد می کند، درختی بومی است که دامنه پراکنش آن از اوراسیا شروع شده و در نهایت به بالکان و ایران رسیده است. این درخت که در اصل نوعی گیاه دارویی است، در طب سنتی به رفع درد و التهاب شهرت پیدا کرده، اما هدف از کاشت گسترده این درخت در خیابان ها و پارک ها اغلب تمرکز بر توان بالای آن در بهبود شرایط اقلیم های خرد است.

درخت چنار در عین این که نسبت به خشکی، آلودگی، بادهای سرد، خاک های متراکم و فشرده و حتی هرس سنگین مقاوم است؛ گونه ای سریع الرشد و دیرزیست نیز به شمار می آید و همین مساله کاشت آن را از نظر اقتصادی و جنبه های زیبایی شناختی توجیه می کند. برگ های این گیاه شاخص ایده آلی برای سنجش میزان رسوبات جوی است و به همین دلیل اغلب از آن به عنوان شاخص بیولوژیکی هوای شهرها یاد می شود. اغلب پرندگان در عین تغذیه از میوه های این درخت، از آن برای لانه سازی نیز استفاده می کنند. میزان رشد و طول عمر این گیاه با وجود این که اغلب نسبت به شرایط محیطی مقاوم است، کاملا به نحوه نگهداری از آن بستگی دارد. ازجمله بیماری های شایع درختان چنار می توان به بیماری های قارچی اشاره کرد که گاهی باعث می شود درخت، برگ های خود را از دست بدهد.

بید، درمانگر

درخت بید ازجمله درختانی است که پراکنش بسیار وسیع و گسترده ای دارد. تشخیص جنس های مختلف این درخت با توجه به هیبریدهای گوناگونی که دارد، گاهی کار بسیار دشواری است. بید برخلاف تصور عامه مردم سریع الرشد است، اما دیرزیستی بالایی ندارد. درخت بید گزینه مناسبی برای احیای مناطقی است که درختان آن از بین رفته است. یکی از مهم ترین خصوصیات این درخت، جذب آب زیاد از خاک است و درست به همین دلیل است که در مناطق شهری باید حداقل به اندازه ارتفاع درخت در سن بلوغ، بین محل کاشت و ساختمان های مجاور فاصله باشد. کاشت این درخت در کنار پیاده روها می تواند بشدت مشکل ساز باشد چراکه ریشه های سطحی این درخت می تواند براحتی برخی سنگفرش ها را جابه جا کرده و عبور و مرور عابران پیاده را با مشکل مواجه کند.

در عین حال کاشت این درخت در نزدیکی منابع آب زیرزمینی، لوله های فاضلاب و مهم تر از آن سپتیک تانک ها به دلیل آسیب های غیرقابل جبران ریشه ها به هیچ وجه توصیه نمی شود. در واقع ریشه های سطحی این گیاه حالت تهاجمی دارد و اغلب سه برابر فاصله بین تنه تا تاج پوشش رشد می کند، اما مشاهده درخت بید در حومه شهرها اغلب حاوی دو پیام مهم است: حضور آب و همچنین خاک های حاصلخیز و مرطوب در منطقه. درخت نورپسند بید و پوست آن در گذشته سابقه طولانی در طب سنتی هندی و درمان سردرد داشته است، اما تولید اسید سالیسیلیک که ترکیب اصلی یکی از مهم ترین داروهای امروزی به نام آسپیرین است نیز یکی دیگر از مزایای عمده این درخت زیباست.

نارون، زیبا اما خطرناک

افراد بسیاری نارون را درخت خوش منظری برای منازل مسکونی می دانند، اما شکستن ناگهانی شاخه ها، مشکلات ریشه ها برای زهکش ها و پی ساختمان و سر برآوردن ریشه جوش ها معمولا کاشت این گیاه را در نزدیکی بنا نامطمئن جلوه می دهد. زمان گل دهی نارون در اواخر زمستان فرا می رسد. این درخت در بخش های مرکزی فلات ایران و بخصوص تهران به طور گسترده یافت می شود. یکی از مزایای مهم کاشت این درخت در فضاهای عمومی تاثیری است که در افزایش تنوع بیولوژیکی محیط ایجاد می کند، مخصوصا گونه چتری آن برای بسیاری از پرندگان و حشرات ایده آل است. در عین حال باید توجه داشت درخت نارون نیز همچون بید آب زیادی از خاک جذب می کند.

کاج، سبزترین درخت شهر

گونه های همیشه سبز ازجمله کاج ها به دلیل حضور تاثیرگذار در فصول سرد، یکی از بهترین گونه های درختی شهری قلمداد می شود. برگ های سوزنی کاج ها در گروه های پنج تایی و روی شاخه های ریز قرار گرفته است، اما چرا این درخت هیچ گاه برگ های خود را از دست نمی دهد؟ واقعیت این است که درختان همیشه سبز نظیر کاج ها نیز برگ های خود را از دست می دهند، اما برخلاف درختان برگ ریز این اتفاق در یک برهه زمانی مشخص برای تمام برگ ها روی نمی دهد.

روند تکامل این درختان آنها را با شرایط محیطی خاصی ازجمله نور و آب کمتر سازگار کرده است. از دست ندادن برگ ها باعث می شود گیاهان همیشه سبز نظیر کاج ها نه تنها بتوانند در فصل زمستان برای خود غذا بسازند، بلکه در عین حال مجبور نباشند در آغاز فصل رشد انرژی خود را صرف رویش مجدد برگ ها کنند. برگ این درختان درست همانند دیگر درختان پهن برگ، فعالیت حیاتی فتوسنتز را انجام می دهد، اما تفاوت رنگ برگ آنها که اغلب متمایل به سبز تیره است به دلیل حضور کلروفیل های بیشتری است که مسئولیت جذب نور خورشید را در سطحی محدودتر نسبت به سایر برگ ها به عهده دارد. در مورد درختان کاج باید به خاطر داشت درختان بلندتر نسبت به کوچک ترها در برابر طوفان آسیب پذیرتر است؛ بنابراین کاشت آنها در نزدیکی سیم های برق و تلفن مشکل ساز خواهد بود.

ریشه های کاج تفاوت چندانی با گونه های برگ ریز ندارد، اما می تواند دو برابر بیشتر از ارتفاع خود درخت، پراکندگی داشته باشد. اگر چند کاج به دلیل خانه سازی قطع شود، ریشه دیگر درختان همسایه آنها نیز بعد از مدتی به دلیل پوسیدگی دچار آسیب جدی خواهد شد. از طرف دیگر کاشت کاج ها در مناطقی با خاک کم عمق یا بسترهای سنگی به هیچ وجه صلاح نیست، ریشه گیاه نمی تواند تا عمق کافی در خاک محکم شود و در این صورت مقاومت چندانی در برابر باد و طوفان نخواهد داشت. لازمه بقای درختان کاج، فشرده نبودن خاک به دلایلی ازجمله حفاری در اطراف آنهاست. باید توجه داشت بسیاری از پرندگان ازجمله گنجشک های درختی به لانه سازی در میان شاخ و برگ کاج ها علاقه دارند.

در رثای محیط زیست

آنقدر به محیط زیست و جنگل ها و طبیعت زیبای کشورمان تاختیم و ظلم کردیم که برای چندمین مرتبه رهبرمعظم انقلاب واکنش نشان داده و تاسف و نهیب خود را اما این بارشدیدتر و قاطعانه تر نسبت به مردم و مسئولین امر ابراز داشتند. ایشان در بخشی از بیانات خود در17/ 12/ 93 و دردیدارمسئولان وفعالان محیط زیست  فرمودند:حالا بحث زمین‌خواری، یواش‌یواش شده کوه‌خواری! بنده گاهی که می روم ارتفاعات شمال تهران و نگاه می کنم، انسان واقعاً خیلی متأسّف میشود. بارها من در دیدار با مسئولین شهری و مسئولین دولتی و مانند اینها  این مسائل را در میان گذاشته‌ام. خب تلاش هم کرده‌اند لکن قاطع باید برخورد کنند. مسئولین باید درمقابلِ این سوءاستفاده‌کننده ها قاطعیّت به‌خرج بدهند؛ عُرضه باید به‌ خرج بدهند؛ نگذارند فلان آدمِ سوءاستفاده‌چی با شیوه‌های مشخّص [سوءاستفاده کند]. انسان از آن بالا که نگاه میکند، میفهمد و میبیند که چه‌کار دارند میکنند. اوّل می روند اجازه می گیرند، یک تأسیساتی در انتهای یک زمین درست می کنند؛ بعد که انتهای زمین مال آنها شد، همه‌ی سطح زمین به‌طور طبیعی قابل نقل‌وانتقال خواهد شد؛ از این کارها میکنند

این بدان معناست که به نقطه  بحرانی و جبران ناپذیر معضلات زیست محیطی نزدیک تر شده و همه مسئولین امر درانجام وظایف و تکالیف قانونی خود اعم از شهرداری ها، سازمان جنگل ها ومراتع، حفاظت محیط زیست، دستگاههای فرهنگی و تبلیغی، رسانه های جمعی،  دستگاه قضایی کوتاهی کرده اند. رهبرانقلاب در مناسبت های مختلف نسبت به تخریب و چپاول جنگل ها و محیط زیست هشدار داده اند و دولت ها را ازعواقب هولناک نابودی طبیعت آگاه نموده اند. به بخشی از بیانات ایشان درهفته درختکاری و منابع طبیعی درسال های گذشته توجه می نماییم:

15 /12/ 91
........ یک ارادۀ  قوی و عزم راسخی لازم داریم برای جلوگیری از تصرف زمینهای اطراف شهرهای بزرگ، که افرادی آنها را می گیرند و تبدیل می کنند به ساختمان، به آپارتمانهای بلندمرتبه؛ این کار علاوه بر اینکه مشکلات گوناگون بشری و انسانی ایجاد میکند، اولین کارغلطی که انجام میگیرد، این است که محیط سبز اطراف شهرها - هوای تنفس شهر - از بین میرود......... هم مسئولین در قوۀ  قضائیه، و در مورد شهرها و حریم شهرها هم شهرداریها، در سرتاسر کشور موظفند که این کار را دنبال کنند. ما همیشه این مسئله را تکرار می کنیم، اما باز می بینیم که کار درستی انجام نگرفت........

17 /12/ 89
لیکن اگر با دقت نگاه کنیم، مسائلی که مربوط به زیست انسانی است، بیشتر از آنها اهمیت دارد. سیاست برای چیست؟ اقتصاد برای چیست؟ خدمات گوناگون شهری و کشوری برای چیست؟ اصلاً پیشرفت کشور برای چیست؟ پیشرفت برای این است که انسانها زندگی سالم و مطلوبی داشته باشند. اگر محیط زیست تخریب شد، همه‌ی اینها باطل خواهد شد......... من خواهش می کنم مسئولینی که در بخشهای مختلف هستند، به این نکته توجه کنند که نگاه به مسئله‌ی آب و هوا، نگاه به مسئلۀ غبار، نگاه به مسئلۀ  دود، نگاه به مسئلۀ هوای سالم، نگاه به مسئلۀ آب سالم، نگاه به محیط زیست سالم، نگاه به مسئلۀ جنگلها، نگاه‌های اصلی است؛ اینها را در متن برنامه‌ها، در مجاری همۀ برنامه‌های زندگی بگنجانند......... من گاهی به ارتفاعات می روم، از آنجا نگاه می کنم، می بینم چه اتفاقی دارد می افتد. بارها هم به شهردارهای مختلف این مطلب را گفتم. البته فقط کار شهرداری نیست؛ مجموعه‌های مرتبط با شهرسازی، مجموعه‌های مرتبط با مراتع، همه باید همکاری کنند. نگذارید تهران بیش از این بزرگ شود، نگذارید به زمینهای جنوب البرز اینقدر تعرض شود؛ جلوی اینها را بگیرید. یک عده‌ای هستند که فقط دنبال پولند، مسئله‌شان مسئلۀ پول است؛ دیگر نگاه نمی کنند که حالا این جائی که آنها دارند برای پول تخریب می کنند، تصرف می کنند، به چه قیمتی برای کشور، برای مردم، برای شهر تهران تمام خواهد شد؛ هیچ برایشان اهمیت ندارد.......... مسئلۀ منابع طبیعی بسیار مهم است. منابع طبیعی ثروتهای ملی اند؛ مال این دولت و آن دولت و این وزیر و آن وزیر که نیستند؛ اینها مال ملتهاست؛ آن هم نه ملتها در یک نسل؛ ثروتی است متعلق به ملتها در طول تاریخشان؛ از اینها باید استفاده کنند. روی مسئلۀ تخریب جنگلها حساس باشید. فشار به جنگلها زیاد است. جنگلها را باید حفظ کرد. منابع طبیعی و مراتع را باید حفظ کرد..........

18 /12/ 88
آن چیزی که من می خواهم تأکید کنم، هم به وزارت کشاورزی و منابع طبیعی، هم به محیط زیست، و هم به همۀ کسانی که دست‌اندرکار هستند، این است که مراقبت کنید این دائرۀ غصب و تصرفِ نابجا و غلط توسعه پیدا نکند و جلویش گرفته شود. متصرفین را قطع ید کنید. هم خبرهای زیادی می رسد، هم انسان خودش مشاهده می کند - تا آنجائی که حالا انسان دررفت و آمدها، در سفرها فرصت پیدا می کند از نزدیک ببیند؛ یا کسانی که از نزدیک دیدند و مورد وثوقند، می آیند اطلاع می دهند - متأسفانه با تعرض به جنگلها و تعرض به مراتع، به کشور و به مردم کشور ظلم شده است. زمینهای مراتع را در جاهای مختلف، بخصوص در نزدیکی شهرهای بزرگ، مورد تعرض قرار دادند و ضایع کردند؛ جلوی این را باید بگیرید.........

امروزاما جنگل ها ومحیط زیست و حیات وحش و طبیعت چهارفصل و کم نظیر وزیبای کشورمان درنهایت مظلومیت قرار گرفته اند و فریادرسی ندارند و باید به مرثیۀ  قصۀ پرغصۀ  نابودی و ریشه کنی و چپاول آنان بنشینیم؛ امروز شکارچیان بی رحم به پرندگان مهاجر و میهمان تالاب فریدونکنار هم رحم نکرده و حرام گوشت شان را هم برای سفره برخی شکار می کنند؛ امروز تفنگ بدستان ازخدا بی خبر به حیات وحش کمیاب و در حال انقراض هم رحم نمی کنند و با سودهای کلان پوستشان را برای فخرفروشی مرفهین، به فروش می رسانند؛ امروز باغات و مزارع شمال کشور بی مهابا مورد تاخت وتاز قرار گرفته و تبدیل به ویلاهای آنچنانی برای شهرنشینان می شوند؛امروز به دلیل بی کفایتی و ندانم کاری مسئولین در گذشته، نفس های دریاچۀ زیبا وکم نظیر ارومیه به شماره افتاده، امروز برخی انسان نماها حیوانات بی گناه و بی زبان و بی دفاع را مثله می کنند و از آن لذت می برند و تصویرش را در معرض دید همگان قرار می دهند؛ امروز با مصرف بی رویه و سیری ناپذیر آب های سطحی و زیرزمینی به انحاء مختلف، باعث نابودی زمین و خاک ونسل های آینده مان می شویم؛ و..............و امروز بسیاری دیگراز اتفاقات مشابه و عجیب و نادر را شاهد هستیم که همگی به مثابه تخریب و ویرانی خانه ای است که روزی برسرمان آوارخواهد شد؛ و بیانگرعدم فهم و درک درست و یا غفلت وبی مبالاتی جامعه ومسئولین امرنسبت به ارزشهای حیاتی و بلامنازع و بلارقیب تک تک عناصر زیست محیطی و طبیعی است و به معنای افول ارزشهای اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی و دینی است که به محیط زیست به عنوان موضوعی فرعی و مصرفی وکم تاثیر و کم اهمیت می نگرند.

در مورد احترام به درختان به یاد دارم  دریکی ازکشورهای توسعه یافته، برای اسکان در پارک های جنگلی و در طبیعت جهت آتش روشن کردن، در محل ورود به پارک هیزم آماده می فروشند؛ درحالیکه دردل جنگل و پارک  مملو از شاخه های خشک و شکسته است. پس چه نیازی به هزینه کردن برای هیزم است؟ علت را جویا شدم. چیزعجیبی شنیدم؛ استفاده از شاخه های شکسته ممنوع است و جریمه دارد؛ چراکه هنوز دربسیاری از این شاخه ها حشرات و موجودات زنده وجود دارند و بایستی به طور طبیعی به دل خاک و طبیعت برگردند و چرخه اکوسیستم تکمیل گردد! به این معنا که نه تنها درخت را ریشه کن نمی کنند، بلکه به شاخه های شکسته اش هم رحم می کنند. این را مقایسه کنیم با رفتارهای خودمان با طبیعت و درخت که مسلمان هم هستیم.در مورد احترام به حیوانات هم درکشورهای توسعه یافته بسیار دیده ام که انواع پرندگان از قبیل غاز وحشی و مرغابی و حواصیل و کاکائی وامثالهم در دل پارک ها و حتی در خیابان ها و فضاهای سبز در کنار شما می نشینند و از دستتان غذا می گیرند و در نهایت آرامش و امنیت به زندگی خود در کنار انسان ها ادامه  می دهند و همگان از وجود و تماشای این نعمات بزرگ و زیبای الهی لذت می برند و کسی هم به  شکارو تناول آنها نمی اندیشد. و شما نگاه کنید به رفتار خودمان که به پرندگان مهاجر و میهمان کشورمان هم در تالاب ها رحم نمی کنیم، چه رسد به انواع مقیم و بومی آنان!

پس ما که مسلمانیم چرا اینگونه ایم!؟ شاید بسیاری از ما ندانیم که در دین مبین اسلام  درمورد احترام به درخت ومحیط زیست و طبیعت و حیوانات توصیه های عجیب و تکان دهنده ای شده است. به چند نمونه توجه می کنیم:

1- درآن زمان درخت «سدر» در شبه جزیره عربستان فراوان بود. پیامبرگرامی(ص) درباره قطع آن می فرمودند:«من قطع سدره، صوب الله رأسه فی النار»؛ یعنی هر کس درخت سدر را قطع کند، خداوند با سر او را در آتش جهنم خواهد انداخت.

2- در روایت دیگر، حضرت محمد(ص)  نابودی درخت، به ویژه درخت خرما را نهی فرمودند: «درختان را آتش نزنید، آن ها را با آب ویران نکنید، درختان میوه دار را قطع نکنید، مزرعه ها را نسوزانید.»

3- همچنین در روایتی از امام صادق(ع) وارد شده که فرمود: «لا تقطعوا الثمار، فیصب الله علیکم العذاب صبا»؛ درختان میوه دار را قطع نکنید که این عمل موجب عذاب الهی است.

4- در مورد حقوق حیوانات هم توصیه های فراوانی شده است که به یکی از آنان بسنده می کنیم؛ در فقه اسلام، پس ازاصول دین عبادات حق تقدم دارند و در این میان  نماز چنان اهمیتی دارد که همه فقها فرموده اند هیچگاه از مردان ساقط نمی شود. یکی از مقدمات نماز طهارت است به طوری که نماز بدون طهارت باطل است. حال اگر مقداری آب که کفاف طهارت و رفع تشنگی حیوان را بکند  موجود نباشد، بلکه برای یکی از این دو عمل کفایت کند، در این گونه مواقع مزاحمت میان عبادت و حق حیوان ایجاد می شود و به عبارتی دو واجب با هم مزاحمت پیدا می کنند؛ وجوب طهارت برای ادای نماز و وجوب آب دادن به حیوان؛ ولی فقها تماماً و بالاتفاق در این جا فتوای تبدیل طهارت مائیه به ترابیه داده اند و فرموده اند با این آب  باید حیوان را سیراب کرد و برای نماز تیمم نمود. از جمله، حضرت امام خمینی (ره) در زمینه مجوزات تیمم  می فرمایند: «از آن جمله اینکه استعمال آب برای طهارت موجب خوف عطش بر حیوان محترمی (مثلاً گوسفند) باشد.»

 نباید فراموش کنیم توسعه پایداروپیشرفت و بقا ملت ها و کشورها  تنها به  برج های آسمانخراش و سربه فلک کشیده اش نیست، بلکه به درختان سرسبزو تنومند و قد برافراشته نیز هست؛ صرفا به داشتن خودروهای اشرافی و بزرگراه ها و خیابان های مجلل وچند طبقه  نیست، بلکه وجود رودها و تالاب های پرآب و دامنه ها و باغات و مزارع  سرسبز نیز ضروری و حیاتی است؛ تنها به داشتن سد و پالایشگاه و کارخانجات متعدد نیست؛ بلکه وجود آب و خاک و هوای سالم هم ازضروریات ادامه حیات انسان ها وتمدن هاست.

کلام آخراینکه؛ اشرف مخلوقات بودن انسان به معنای مجاز بودن به نابودی محیط زیست و طبیعت و سایر مخلوقات خداوند متعال به منظور حفظ بقا و ادامه حیات  خویش نیست؛ بلکه به مفهوم احترام کردن و ارزش نهادن به همه مخلوقات و موجودات الهی اعم از آب و خاک و درخت و جنگل و حیوانات و تعامل عادلانه و غیرمخرب با آنهاست؛ چراکه بدون تردید ادامه حیات بشر در گروی بقای سایر موجودات کره خاکی است.

ظروف یکبار مصرف و تهدید سلامت جامعه

این روزها تب استفاده از ظروف یکبار مصرف به قدرى فراگیر و گسترده شده است که برخى از مردم حتى در مهمانى‌هاى دوستانه خود ترجیح مى‌دهند براى صرفه‌جویى در وقت و انرژى خود از این ظروف استفاده کنند و در سال‌هاى اخیر شاهد افزایش روزافزون مغازه‌ها و فروشگاه‌هاى ظروف یکبار مصرف هستیم. این در حالى است که مسئولان بهداشت کشور به‌طور مداوم در مورد خطرات استفاده بى‌رویه از ظروف یکبار مصرف هشدار مى‌دهند.
« استفاده از ظروف یکبار مصرف خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش مى‌‌دهد. این ظروف علاوه بر سمى‌بودن به دلیل آزاد کردن ماده “مونومراستایرن” باعث ایجاد سرطان کبد مى‌شوند. مردم براى نوشیدنى‌هاى گرم از لیوان‌هاى کاغذى یا ظروف پلى استایرنى سفید رنگ و براى نوشیدنى‌هاى سرد از ظروف پلى‌استایرنى بى‌‌رنگ و شفاف استفاده کنند و از ریختن مواد داغ در ظروف یکبار مصرف خوددارى کنند.»
مهندس سیدرضا غلامی، رئیس اداره بهداشت مواد غذایى وزارت بهداشت و درمان هم با تاکید بر استفاده از ظروف یکبار مصرف با رنگ شیرى و کدر و داراى مجوز وزارت بهداشت در مواقع لازم تصریح کرد: ظروف یکبار مصرف با رنگ شفاف، روشن و شیشه‌اى باید براى مواد غذایى سرد استفاده شوند و تحت هیچ شرایطى نباید براى توزیع مواد غذایى داغ از آنها استفاده کرد چون مواد غذایى داغ در ظروف یکبار مصرف با رنگ روشن و شیشه‌اى به علت ضعیف بودنشان موجب آزاد شدن موتومرها مى‌شود و این مواد چون شیمیایى هستند سلامت انسان‌ها را به مخاطره مى‌اندازند و سرطان‌زا هستند. وى در ادامه خاطر نشان کرد: اگر قرار است غذاهاى طبخ شده پس از دو ساعت ماندگارى در این گونه ظروف مصرف شوند باید غذا در شرایط مطلوب یعنى زیر دماى 14 درجه یا بالاى 60 درجه نگه داشته شود. بهتر است این مواد غذایى را روى شعله ملایم گاز قرار داد تا از آلودگى ثانوى جلوگیرى شود.
زمانى که براى اولین بار ظروف یکبار مصرف وارد بازارها شدند همه نفس راحتى کشیدند و به خود وعده زندگى سالم‌تر و البته راحت‌ترى دادند. در حال حاضر سال‌هاست که این ظروف حتى در نذرى‌ها و سفره‌هاى ما جاى خود را باز کرده‌اند و از زمانى که نذرى در سینى‌ها و ظروف فلزى در بین مردم پخش مى‌شد زمان زیادى گذشته است. کسانى که حداقل یک وعده غذاى خود را در ادارات و سازمان‌ها مى‌خورند، از جمله کسانى هستند که هر روز در معرض خطرات این ظروف قرار دارند، اما به راستى این صرفه‌جویى‌ها در زمان و البته هزینه به چه بهایى انجام مى‌شود؟ سلامتى مصرف کنندگان؟
استفاده مکرر و نادرست از این ظروف خطرات جدى به دنبال خواهد داشت. برخى از انواع پلاستیکى این ظروف در دماى بالاتر از 140 درجه سانتیگراد منجر به بروز سرطان در افراد مى‌شود. با ریختن غذاى داغ و چرب در آنها، محیط خوبى براى رشد انواع میکروب‌ها به وجود خواهد آمد. استفاده از ظروف پلى‌اتیلنى که با علامت اختصارى )PE( و پروپیلینى )PP( و پلى استایرنى فوم‌دار )EPS( و )HIPS( نشان داده مى‌شوند و سفید رنگ هستند، براى بسته‌بندى و نگهدارى محصولات لبنی، روغن و سرکه و مواد غذاى گرم و مرطوب بلامانع است اما براى نگهدارى غذاهاى داغ مثل آش و غیره مناسب نیستند. در ضمن ظروف پلى استایرنى شفاف )GPPS( براى نوشیدنى‌هاى سرد ساخته مى‌شوند و ریختن مواد داغ مثل چاى در آنها خطرناک است. این در حالى است که اغلب مردم از این خطرات و موارد استفاده هر کدام از این ظرف‌ها بى‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده وممنوعیت‌هاى آن به صورت پلمپ و یا اتیکت روى محصول درج شود.

مراقب ظروف غیر استاندارد باشید

دکتر نسرین السادات علوی، عضو هیئت‌علمى جهاد دانشگاهى مى‌گوید: اصولا ظروف یکبار مصرف براى یکبار استفاده ساخته شده‌اند، زیرا در صورت تکرار، شیارهاى بسیار کوچکى که قابل رویت هم نیستند در آنها به وجود مى‌آید که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌هاى دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌هاى آلى و صنعتى به داخل آب یا غذا، انسان را در معرض انواع سرطان قرار مى‌دهند.
وى با اشاره به اینکه در فصل تابستان خیلى‌ها از بطرى‌هاى یکبار مصرف آب براى تهیه آب خنک از طریق یخ بستن آب استفاده مى‌کنند مى‌افزاید: ثابت شده است وقتى یخ درون ظروف یکبار مصرف آب مى‌شود از جداره بطرى مواد سرطان‌زا به درون آب آزاد مى‌شود.
وى گفت: فلاسک یا قمقمه براى حفظ خنکى آب وسیله‌اى مناسب‌تر و مطمئن‌تر است. اما همه داستان مضرات ظروف یکبار مصرف به همین جا ختم نمى‌شود. در کنار آنچه در مورد این ظروف گفتیم، خطر استفاده از ظروف غیر استاندارد هم همیشه در کمین مصرف کنندگان است. کارشناسان مسائل بهداشتى با هشدار نسبت به تاثیرات زیان بار تولید و مصرف بى‌رویه ظروف یکبار مصرف غیر استاندارد مى‌گویند: با توجه به سبک و محکم بودن و فراوانى نایلون که دلیل اصلى گرایش زیاد مردم به ظروف و به تبع آن تولید انبوه‌شان است، مسئولان باید نظارت بیشترى نسبت به عملکرد واحدهاى تولیدى ظروف یکبار مصرف داشته باشند و از ادامه کار واحدهاى تولیدى بدون مجوز و پروانه بهداشتى جلوگیرى کنند. بررسى‌ها حاکى است درصد قابل ملاحظه‌اى از کارگاه‌هاى تولید‌کننده این محصولات داراى مجوز مورد تائید نیستند و به شکل غیر قانونى از ضایعات بهره‌بردارى مى‌کنند و به دلیل نبود کنترل کافى و دقیق انواع پلاستیک‌ها با مواد دیگر جمع‌آورى و بازیافت مى‌شوند.

چرا آب معدنی؟

یکى دیگر از موارد استفاده فراوان از ظروف یکبار مصرف بسته‌بندى آب‌هاى معدنى در آنهاست. استفاده از بطرى‌ها، علاوه بر هزینه بالاى اقتصادی، آلودگى‌ زیست محیطى را نیز تشدید مى‌کند که در مقام مقایسه، استفاده از آب لوله‌کشى شهرى بسیار بهتر و مقرون به صرفه‌تر است. بازیافت و نکات بهداشتى زباله‌ها نیز مسئله حائز اهمیتى است که حتى در تهران که به ظاهر داراى سیستم بازیافت است با وجود صرف انرژى و هزینه بسیار امکان پذیر نیست، چه رسد به شهرها و شهرستان‌ها که غالبا از سیستم‌هاى بازیافت زباله اساسا بى‌بهره هستند. این در حالى است که این بطرى‌ها و به‌طور کلى ظروف و بسته‌بندى‌هاى پلاستیکى درصد بالایى از زباله‌ها را در تهران و تمام شهرستان‌ها تشکیل مى‌دهند.
نمونه بارز آن توده‌هاى بطرى و ظروف یکبار مصرف شناور در سواحل شمال و جنوب کشور است، بویژه استان‌هاى شمالى کشور که مدتهاست با بحران زباله روبرو هستند، گویى منظره‌اى از انواع زباله‌هاى شناور و پراکنده در گوشه و کنار قرار است جزئى لاینفک از چشم‌اندازهاى شهرى و طبیعى ما، نه فقط در در شهر و کوى و خیابان که در جنگل و ساحل نیز باشد. طبق‌ بررسى‌هاى انجام شده از سوى محافل پژوهشى جهاد از جمله موسسه دیده‌بان جهانی، محققان این موسسه هشدار داده‌اند که در صورت ادامه این برداشت‌ها، رودخانه‌ها و جریان‌هاى محلى و سفره‌هاى آب زیر زمینى براى پر‌کردن بطرى‌ها، رو به خشکى و نابودى مى‌گذارند. به راستى چرا ما تا این حد وابسته به ظروف یکبار مصرف و پلاستیکى شده‌ایم، ظروفى که سلامت فردى و عمومى جامعه را تهدید مى‌کند و زباله‌هاى آن به یکى از معضلات بشر امروز تبدیل شده است.