نقش بازیافت در اقتصاد مقاومتی

 زباله در دوره صنعتی و دوره ای که بحث نگرانی از پایان پذیری زمین مطرح است حکم طلا را دارد و گاهی حتی ارزشمند تر و سود مند تر از فلز زرد رنگ طلا ست. زباله برای خود هویت دارد، زباله های شهری، بیمارستانی، صنعتی، کشاورزی و... هر کدام باید به شیوه درست و ساختارمند دفع شوند چرا که اینطور نیست که با خروج زباله از منزل و یا شهر، آنها را از چرخه طبیعت حذف کرده باشیم آنچه مسلم است در میان مردم ایران اهمیت به سرنوشت زباله بسیار ناچیز است و وسعت این بی تفاوتی از پرتاب زباله از شیشه ماشین ها تا ورود پسماند بیمارستان ها به رودخانه ها گسترده است. هنوز در میان بسیاری از ایرانیان قراردادن زباله در سطل زباله امری تجملی ست. با وجود آنکه به واقع هزینه و زمان صرف نمی‌شود. بسیاری حاضرند ساحل و جنگل و رودخانه ها را مملو از پلاستیک و ظروف یکبار مصرف و زباله های بجا مانده از گردشگران ببینند ولی زباله های خود را در همان محل رها کنند و واقعا چقدر هزینه بر است که به جای پرتاب شیشه نوشابه مان آنرا بداخل سطل زباله بیاندازیم. این امر اما جنبه ای از فرهنگ برخورد با زباله است که در ارتباط مستقیم با ماست حال در مورد مسئله بازیافت که سودی غیر مستقیم تر دارد برخوردها به مراتب غیر مسئولانه تر است.

یکی از آفاتی که امروز جامعه را تهدید می کند شعارهایی است که منجر به حرکت و عمل نمی شود و در حد شعار باقی می ماند!پس از آنکه مقام معظم رهبری، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را ابلاغ فرمودند، مکاتبات و شعارها و سخنرانی هایی در تأیید و جامعیت این سیاستها در جامعه از سوی مسؤلین نظام آغاز شد.  امروزه دشمنان اسلام و ایران اسلامی پس از شکست در جنگ تحمیلی، در کنار جنگ  نرم فرهنگی و توسعه مصرف گرائی و اشرافی گری در کشور، برای ضربه زدن به انقلاب اسلامی از سلاح اقتصاد بهره گرفته و با تحریم و تأثیر گزاری بر بازار می خواهند کشور و مردم ایران را به زانو درآورند!در مقابل این ترفندرهبر معظم انقلاب، با تدبیر و هوشمندی ولایی خویش اقتصاد مقاومتی را مطرح فرمودند تا با شناسائی حوزه های فشار در حوزه اقتصاد و با تکیه بر ظرفیت داخلی کشور، برای بی اثر کردن این تهدیدات و تبدیل آن ها به فرصت، رشد و تعالی روزافزون مردم ایران تضمین گردد. حال باید پرسیدآیا فقط دولت می تواند اقتصاد مقاومتی را جاری کند و مردم وظیفه ای ندارند؟ یا در کنار وظایف خطیر قوای سه گانه و لزوم حرکت جدی و سریع همه سازمان ها و ارگان ها و دستگاههای نظام، تک تک مردم نیز می توانند در تحقق اقتصاد مقاومتی و استقلال سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور نقشی ایفا کنند؟

زنان افسران اقتصاد مقاومتی هستند که قدرت و میزان خرید خانواده هارا در دست دارند وبه خوبی می توانند آن را مدیریت کنند و می توانند با صرفه جویی،حذف هزینه های زائد و جلوگیری از تجمل گرایی نقش اساسی در اقتصاد و مدیریت خانواده و جامعه داشته باشند.زنان ما علیرغم اینکه در عرصه های اجتماعی فعالیت های اقتصادی مختلفی انجام می دهند ،اما هیچگاه از یاد نبرده اندکه به هر حال رسالتی را به عنوان فرهنگسازی در خانواده به عهده دارندوآن رسالتی است که بعنوان همسر ،مادر ودر قالب کسی که می تواند در فرهنگ جامعه تاثیر گذار باشد

بی تردید نقش من و شما نیزنادیدنی نیست با توجه به ترسیم زیبای حضرت آقااز شرایط کنونی و بیان جنگ تمام عیار دشمن ملت در عرصه سیاست و اقتصاد و نیز ارائه نسخه ای برای درمان این دردها و مشکلات، و با عنایت به این فراز از مقدمه این سیاست ها که « لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند.» به این نتیجه رسیدیم که باید همه ما در این عرصه گام برداریم. گامی که نباید در آن فرصت را از دست داد بلکه بی درنگ... ما که مستقیما با اقتصاد و جریانات مرتبط با آن، به عنوان یک خانواده ایرانی، چه نقشی  در اجرایی کردن این سیاستها داریم؟آیا خانواده های ایرانی که به اسلام و ایران عشق می ورزند، می توانند در راستای تسریع در تحقق و إعمال سیاستهای کارشناسی شده ابلاغی توسط رهبر انقلاب ، نقشی ایفا کنند؟راهکارهای اجرایی متعددی در حد و اندازه خانواده مطرح شده که یکی از انها  جداسازی زباله های خشک و بازیافت کاغذ، پلاستیک و می باشد.

اقتصاد مقاومتی با منابع محیط زیست ارتباط مستقیم دارد و حفاظت محیط زیست، مولفه ای مهم در اقتصاد مقاومتی محسوب می شود. روزانه حدود 48000 تن پسماند و زباله شهری و روستایی، بیش از 8000 تن پسماند صنعتی ، و حدود 170 میلیون تن پسماند عادی کشاورزی (سالانه) در کشور تولید می شود که در حال حاضر بازیافت پسماندهای عادی در کشور کمتر از 20 درصد می باشد.با توجه به روند پیشرفت علم و تکنولوژی در کشور، هم اکنون بخش اعظمی از پسماندهای عادی قابلیت تفکیک یا بازیافت و استفاده مجدد در چرخه اقتصاد و تولید کشور را دارند. فقط در بخش پسماندهای عادی شهری و روستایی اگر تفکیک زباله ها به صورت صحیح و کامل انجام شود با توجه به آنالیز این پسماندها که حدود 70% آن مواد آلی، 7/8 درصد آن کاغذ، 7/4 درصد آن پلاستیک،1/4 درصد آن شیشه و 7/2 درصد آن فلز و مابقی آن سایر مواد می باشد ، از 48000 تن پسماند عادی شهری و روستایی و توان 600/33 تن در روز کود کمپوست مرغوب، 4176 تن در روز کاغذ، 2256 تن در روز پلاستیک، 1968 تن در روز شیشه، 1296 تن در روز فلز جهت بازیافت بدست می آید که این ارزشمند از لحاظ اقتصادی و زیست محیطی بسیار قابل توجه و حائز اهمیت می باشد.

همگام با افزایش فشارهای اقتصادی به کشور و طرح کلید واژه‌ی اقتصاد مقاومتی برای مقابله با این فشارها ، نیاز به اجرای موثر لجستیک معکوس و هدایت و اداره زایدات روزبهروز افزایش می یابد. لجستیک معکوس سبب می شود فاکتورهای تجاری و زیست محیطی با هم مرتبط گشته و در تصمیمگیری خرید مصرفکنندگان موثر واقع شوند. لذا لجستیک معکوس به منظور تکمیل چرخه زیست محیطی صنعتی از فعالیتهایی همچون بازیافت، احیا و بازسازی که میتوانند در سطوح مختلف به کار روند، حمایت مینماید.در این میان بازیافت کاغذ که پنجمین صنعت بزرگ مصرفکننده انرژی در دنیا است می‌تواند در مصرف انرژی صرفه جویی و به حفظ محیط زیست کمک کند.

پیشنهاد می شود برای رونق بازیافت و بهره مندی از نتایج آن در راهبرد اقتصاد مقاومتی به نکات زیرتوجه شود:

-حفاظت از محیط زیست عادتی است باید از کودکی آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل شود. در این میان، برخی الگو های یادگیری وجود دارد که پیش از این در برخی جوامع یا کشور ها تجربه شده است. دانستن آنها یا آموختن از آنها دور از فایده نیست. گذشته از آن ، می توان نسبت به ویژگی های فرهنگی و شرایط بومی نیز نوآور بسیاری از راه های دیگر برای آشتی کودکان با محیط زیست بود.

-حمایت از کارخانجات مصرف کننده مواداولیه بازیافتی، عدم صدور مجوز برای تاسیس کارخانجات جدیدی که لااقل بخشی از ماده اولیه مصرفی خود را از منابع بازیافتی تامین نخواهند کرد.

-در کشور ما غالب کاغذهای مربوط به روزنامه وارداتی هستند. اجبار نشریات به استفاده از کاغذ های بازیافتی، علاوه بر آن که سبب کاهش واردات می شود، جراید مجبورند برای تامین کاغذمورد نیاز خود برای بازیافت این امر حیاتی کوشاباشند.

-یکی از عواملی که می تواند پس از استفاده از محصول، به سهولت تفکیک زباله در مبد أ کمک نماید، کدهای بازیافت مندرج بر روی بدنه کالاست که نوع جنس محصول را بیان می دارد؛ یعنی مسؤولان و به خصوص شهرداریها می توانند برای جمع آوری زباله کیسه های مخصوص کاغذهای باطله را در اختیار مردم بگذارند ؛برای مثال آرم مشخص یا رنگ بخصوصی را بر ای کاغذ باطله مشخص کنند تا با همکاری مردم از همان ابتدا از آمیخته شدن آن با زباله های دیگر جلوگیری و باعث بهبود کیفیت کاغذهای بازیافتی شود.

بهینه سازی مصرف انرژی های فسیلی،ایجاد سیستم های جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب و راه اندازی صنایع بازیافت، از شیوه های متعادل در جهان برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و استفاده اقتصادی از پسمانده ها می باشد.

با نگاهی گذرا به زندگی روزمره خود متوجه می شویم که روزانه چقدر زباله به محیط زیست خود تحویل می دهیم. از شیشه ها و پلاستیک های شیر مصرفی صبحگاهی گرفته تا کاغذهایی که به روش های گوناگون (برای خواندن و نوشتن یا بسته بندی کالاهایی که خریداری می کنیم) مورداستفاده قرار داده و سپس به سطل زباله می ریزیم، همه از محصولات قابل بازیافت می باشند.سالانه میلیاردها دلار در جهان صرف تولید کاغذ، پلاستیک، قوطی های فلزی و... می شود که با یک بار مصرف آن ها به زباله تبدیل شده و دور ریخته می شوند. میلیاردها دلار نیز صرف جمع آوری و ازبین بردن این زباله ها می شود که در هر صورت ضایعاتی را به محیط زیست وارد می کند.اما اکثر این مواد قابل بازیافت اند و با سرمایه گذاری مناسب برای بازیافت آن ها، نه تنها می توان از خسارت های بیشتر به محیط زیست و آلوده سازی آن جلوگیری کرد، بلکه میزان نیاز انسان به مواد اولیه (چوب و الوار جنگل ها، منابع فلزی، غیرفلزی زیرزمینی و...) و برداشت از ذخایر و طبیعی و معدنی را کاهش داده و بقایای آن برای نسل های بعدی را تضمین خواهد کرد.

تفکیک پسماندها و بازیافت آن، ضمن کاهش آلودگی‌های محیط زیست و جلوگیری از تهی سازی منابع طبیعی و منابع خام کشور، اشتغال زایی هم فراهم شده و کمک شایانی به اقتصاد کشور خواهد شدبدون توجه به ظرفیت های زیستی و مدیریت صحیح منابع آب و خاک و انرژی قادر به مقاوم کردن اقتصاد و دستیابی به توسعه پایدار نخواهیم بود. بازیافت پسماندهای صنعت نفت نه تنها از جنبه اقتصادی و ایجاد ارزش افزوده بلکه از نظر زیست  محیطی نیز آثار مثبتی برای کشور داردتهدیدهای امروز به فرصت تبدیل شده و کشور در توانمندی بازیافت پسماند صنعت نفت به خودکفایی رسیده است. بازیافت فلزات رنگین و گرانبها از کاتالیستها و استفاده دوباره از آنها، نوعی اقتصاد مقاومتی محسوب می شود.

 بدون تردید اولین قدم در کم کردن هزینه دفع پسماند و رسیدن به درآمد ناشی از بازیافت، تفکیک زباله های قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت یا به اصلاح زباله های تر است. در این خصوص می‌توان به نقش ضعیف رسانه ها و بخصوص رسانه ملی در تبلیغ و ترویج و نهادینه کردن عادت جداسازی زباله در منازل اشاره کرد. همینطور در هر شهر شهرداری ها که عمدتا بیش از دیگر نهادها و سازمان ها با موضوع زباله و هزینه های ناشی از جمع آوری و بازیافت و دفع زباله های شهری سروکار دارند لازم است که بخشی از مسئولیت خود را به شهروندان بسپارند که رسیدن به این مقصود جز از راه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی میسر نمی‌شود و بدون تردید ایجاد امکانات جهت عملی شدن فرهنگ جداسازی زباله های قابل بازیافت از غیر قابل بازیافت مقدمه رسیدن به مقصود است.بدون تردید ترغیب شهروندان به جداسازی زباله های خود در صورتی عملا امکان پذیر است که ابزار لازم و بدون دردسر در اختیار شهروندان قرار بگیرد.

جمع بندی:

مقدار زباله ای که هر فرد در طول زندگی اش تولید می کند در حدود ۶۰۰برابر وزن او به هنگام بلوغ کامل است. انبوه زباله های غیرقابل بازیافت، نشانگر ناسپاسی ما نسبت به مواهب الهی و محیط زیست است. به خاطر داشته باشیم اگر تولید زباله به همین ترتیب و با این شرایط ادامه یابد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها به زباله دانی تبدیل می شود و مکانی برای دفن زباله های شهری باقی نخواهد ماند و بالطبع دولت مجبور می گردد مبالغ سرسام آوری را برای بازگشت سلامت مردم و محیط زیست هزینه کند.  یکی از شاخص‌های مهم در محیط زیست نوع برخورد با انواع زباله‌ است. امروزه تولید انبوه زباله از مشکلات دنیای مدرن است، در بسیاری از جوامع مشکل اساسی تولید، توزیع و مصرف کالا نیست بلکه مشکل اصلی از بین بردن بقایا و فضولات کالاها است. مدفون کردن و سوزاندن زباله‌ها از راهکارهایی است که در بسیاری از کشورها از جمله ایران به آن دست می‌زند اما بهترین راه مقابله با زباله‌ها جداسازی و بازیافت آنها است تا دوباره به روند تولید باز گردد.

بهره‌گیری مجدد زباله و بازیافت آن کار ساده‌ای نیست و نیاز به زیرساخت‌های علمی، فنی و فرهنگی دارد. شاید بخش فرهنگی در این کار از همه مهمتر باشد، شهروندان باید به گونه‌ای آموزش ببینند که در تولید زباله نقش کمتری داشته باشند.  جداسازی اولیه زباله‌ها باید در منزل انجام شود تا کار بازیافت آسان گردد، اجرای این طرح توسط مردم نشان از توانایی آنها برای حل بسیاری از مشکلات شهری است. همین زباله ای که روزی چند کیلو در هر خانه تولید می شود، اگر به درستی مدیریت شود، هر چند به ظاهر ارتباطی با اقتصاد خانواده پیدا نمی کند، ولی به جهت اهداف کلانی که در پس آن نهفته است، سود آن به خانواده ها نیز باز می گردد، علاوه بر این که خانواده هایی نیز از راه جمع آوری بازیافت و تولید مجدد محصولات از آن ارتزاق می کند.

کشورهای پیشرفته صنعتی با سرمایه گذاری مناسب برای بازیافت انواع زباله ها (فلزات، مواد پلاستیکی، چوب، کاغذ و...) و آموزش همگانی برای جداسازی زباله ها از مبدأ (منازل، مدارس، اداری، تولیدی، صنعتی، خدماتی و...) قادر شده اند که از زباله های جمع آوری شده برای تولیدات جدید استفاده کنند و ازبروز خسارات بیشتر به محیط زیست (برداشت از منابع طبیعی و دفن زباله ها) تا حدودی جلوگیری کنند. اما در کشورهای در حال توسعه وضعیت چنین نیست. نه تنها سرمایه گذاری های قابل توجهی برای راه اندازی صنایع بازیافت صورت نگرفته، بلکه فرهنگ عمومی برای جداسازی زباله ها نیز شکل نگرفته است.

ضرورتی ندارد که سازمان بازیافت خود اقدام به سرمایه گذاری برای راه اندازی صنایع بازیافت نماید، بلکه می بایست سازوکار مناسب برای فعالیت بخش خصوصی در این زمینه را فراهم سازد. این اقدام با فرهنگسازی برای جداسازی زباله ها، تأمین امکانات موردنیاز برای نگهداری و حمل پسماندهای خشک جمع آوری شده تا کارخانه های بازیافت و اخذ هزینه مناسب در این زمینه از صاحبان این کارخانه ها امکان پذیر است. تشویق و ترغیب مردم به این اقدام و حتی خریداری زباله های جدا شده در ابتدای کار می تواند فرهنگسازی را عمق بخشد و سپس به تدریج به یک وظیفه شهروندی تبدیل شود. در برخی از کشورهای اروپایی، خانوارهایی که کاغذ باطله ها یا شیشه ها را مخلوط با زباله های دیگر تحویل دهند، جریمه می شوند و این امر سبب می شود که توجه مردم به زباله ها و دورریزها جلب گردد و بیشتر در این زمینه دقت کنند.

برای این که مشارکت مردم در زمینه همکاری پیرامون تفکیک پسماند خشک جلب شود باید سطح اطلاعات و آگاهی مردم در زمینه بازیافت افزایش یابد یعنی مفهوم صحیح و کامل بازیافت باید به وضوح روشن شده تا نگرش ها تغییر یابد.برای دستیابی به این مهم با آموزش چهره به چهره یا کلاس های آموزشی در سنین مختلف جامعه (مهدکودک ها، مدارس، دانشگاه ها، مساجد، مراکز تجاری و اداری)، رسانه ها، تهیه فیلم، عکس، پـوستر، و بنرهای پیام دار با پمفلت آموزنده می توان اطلاع رسانی را تکمیل کرد. در راستای ساماندهی پسماندهای خانگی و تفکیک زباله‌ها از مبدا آموزش همگانی نقش بسزایی دارد و برای تحقق این امر نقش دهیاران و شهرداری و عموم مردم ضرورتی انکار ناپذیر است. تفکیک زباله و بازیافت مواد علاوه بر نجات محیط زیست از نابودی تدریجی می تواند به اقتصاد کشورمان نیز کمک کند. واقعیتی که متأسفانه در کشورمان هنوز به درستی درک نشده است