درخت مظهرحیات در طبیعت
درختان نبض زمین هستند و مایه حیات انسان و حیوان و حتی بعضی از گیاهان، زیرا، درختان با جذب گازهای سمی از جمله دی‌اکسیدکربن و تولید اکسیژن که یکی از اساسی‌ترین نیازهای حیات انسان و حیوان است باعث دوام انسان و سلامت چرخه طبیعت می‌شوند.کمبود درختان و تخریب و نابودی جنگلها بویژه در این عصر دود و زندگی ماشینی موجب انقراض نسل انسان و حیوان خواهد شد، بنابراین برای جلوگیری از این تخریب و استفاده بی‌رویه و بهره‌برداری‌های غیرمعقول از منابع طبیعی و زیست‌گاههای رویشی باید همگان دست به دست دهیم و با کاشتن یک نهال کوچک، یک درختچه و حفاظت بیشتر از یک درخت و توجه ویژه به جنگل بویژه در فصل مسافرت و در آستانه فصل بهار، فصل سرسبزی و زندگی، زندگی دوباره‌ای به گیاهان و درختان ببخشیم و مانع از تخریب فضاهای سبز و پوشش‌های گیاهی شویم. ای کاش زندگی در برگ درخت همیشه جاری باشد، آنگاه تا بهار هست می‌توان خندید و به امید پاییز نشست.تا به حال چقدر به این موضوع فکر کرده‌اید که فایده جنگل و مراتع چیست؟ و درختان چه نقشی در سلامتی ما انسانها در این دنیای پردود و ماشین دارند؟ خیلی از کسانیکه نام جنگل را می‌شنوند، یاد تفریح و گردش می‌افتند تعدادی به فکر شکار، و گاهی آن را زیستگاه حیوانات وحشی می‌دانند و مراتع را محلی برای تغذیه چهارپایان و دام‌ها می‌پندارند. عده‌ای هم جنگلها و مراتع را به عنوان یک منبع اقتصادی می‌دانند که سود کلانی را برای آنان دارد.
«درخت مظهرحیات در طبیعتی است که ما آن را با نگاه عامیانه بی‌جان می‌پنداریم... روز درختکاری که در کشور معمول و باب شده، یکی از روزهای پربرکت در جمهوری اسلامی است، چون درخت و گیاه برای کشور، برای زندگی، برای مردم و برای تنفس یک امر ضروری است. متاسفانه در طول سالهای متمادی، به مسئله درخت بی‌اعتنایی شده البته حالا خوشبختانه مردم و مسئولان به درخت و به محیط زیست توجه نشان می‌دهند، لیکن به نظر می رسد که هرچه بیشتر بایستی در این زمینه کار کرد. به نظر من خود مردم هم مؤثرترین و مهمترین بخش از این کار را برعهده دارند، حفظ جنگلها، حفظ مرتعها، حفظ زمین‌های حاصلخیز و حفظ باغات... مراتع ما، جنگلهای ما ذخائر عظیم حیاتی ما هستند، از جنگل باید کشور، همه‌چیزش بهره ببرد، جنگل واقعا یک منبع حیاتی بزرگ و تجدیدپذیر است اگر چنانچه عاقلانه و درست از مرتع و جنگل استفاده بشود، اگر ما با منابع گیاهی کشور، یعنی همین جنگل‌هایمان، همین مراتعمان و به تبع آن بوستان‌های شهری درست و عاقلانه برخورد کنیم، اینها همیشه باقی می‌ماند.»
متن فوق فرازی مهم از بیانات رهبر معظم انقلاب در سالهای اخیر به مناسبت روز درختکاری و پیرامون محیط زیست و منابع طبیعی است که معظم له در این رهنمود‌ها بارها و بارها بر اهمیت درخت و حفظ و حراست از منابع طبیعی تاکید داشتند. از این رو هر یک از ما به نوبه خود باید در حفظ منابع طبیعی، جنگل و درختان، این میراث‌های ماندگار بی‌وقفه تلاش کنیم. اینکه بدانیم کارکرد درختان و بخصوص منابع طبیعی و جنگلهای کشور چیست و چگونه درختان اقلیم را تنظیم می‌کنند، بی‌تردید بهتر و بیشتر در حفظ و صیانت از این نعمت‌های خدادادی و ثروت ماندگار کوشا خواهیم بود. داشتن نگاه آشتی جویانه با طبیعت بخصوص در آغاز فصل جان و جهان فصل بهار و سرسبزی طبیعت و فصل نوشدن دوباره درختان جوششی تازه در پی و ریشه‌ها می‌دواند.
درخت، جلوه‌ای از خلقت پروردگار
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم است و نماد آبادانی وشاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت می‌باشد.در دین مقدس اسلام، بنابر آیات و روایات و سیره معصومین(ع) می‌توانیم به نقش و اهمیت این نعمت و موهبت عظیم پروردگار عالم پی ببریم. براساس آیات قرآن یکی از مواهب و نعمت‌های خداوند در آخرت و یکی از ویژگی‌های بهشت که در آیات کریمه و روایات شریفه بارها به آن اشاره شده است، درخت می‌باشد. در بهشت باغ وجود دارد که از زیر درختانش نهر جاری است. در میان این درختان بهشتی، درختان میوه نیز وجود دارد، میوه‌هایی که به تعبیر قرآن «وفاکهه مما یتخیرون» است.
بسیاری از پیامبران و امامان معصوم(ع) ما کشاورز و باغدار بودند و خود با دست خود به کاشت و برداشت درختان اقدام می‌کردند و به این وسیله در عمران و آبادانی زمینی که خداوند به آن امر فرموده، اهتمام می‌ورزیدند، یا مثلا حضرت علی(ع) چندین نخلستان را با دست مبارک خود احداث کرد یا امام محمد باقر(ع) در کاشت درختان و کشت و زراعت حتی در گرمای تابستان، کوتاهی نمی‌فرمود. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام هم نیز علاوه بر دامداری و تجارت به کشت درختان و زراعت اقدام می‌فرمود و در حفظ درختان، حتی درجنگ با دشمنان و اشغال سرزمین آنها به سربازان اسلام تاکید می‌فرمود.در اهمیت درخت و درختکاری همین بس که در روایتی معتبر از یکی از معصومین(ع) نقل شده که: حتی اگر دیدید قیامت برپا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، از این عمل نیک خود دست برندارید،این مطلب نشانگر تأکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است. گرچه متاسفانه با پیشرفت تکنولوژی، تخریب جنگلها و نابودی درختان رو به افزایش است. اما جای خوشبختی است که بشر امروز به این عمل زشت خود اقرار دارد و سازمان‌هایی را برای حفظ و حراست و گسترش پارکها و ازدیاد درختان به وجود آورده است.
فواید درخت و درختکاری
در باب فواید درخت و درختکاری سخنها بسیار گفته و شنیده شده است و این مسئله برای کسی پوشیده و پنهان نیست ولی تاکید چندباره این فواید شاید تلنگری باشد برای افرادی که هنوز وقتی پای خود را به دامان طبیعت می‌گذارند بی‌رحمانه پای درخت آتش روشن می‌کنند، زباله‌های خود را در جنگل رها می‌کنند و با دست خود به تخریب جنگل و درختان می‌پردازندوجود جنگل و درخت در صحنه طبیعت و زندگی انسان، باعث زیبایی، شادی، سبزی، آسایش و رفاه می‌شوددرختان می‌توانند در جلوگیری از فرسایش خاک کشاورزی و زمین در هنگام سیل نقش مهمی داشته باشنددرختان در تغییر و تبدیل آب و هوا و اعتدال آن نقش بسزایی دارند. تشکیل جنگل و توسعه آن، نه‌تنها تأثیر اساسی در روند آب و هوا دارد، بلکه در ایجاد تعادل در چرخه‌طبیعت نقش ارزنده‌ای دارد.
مبارزه با فرسایش و حفظ و تولید خاک، تفرجگاه انسان و تأثیر درخت در تعدیل آب و هوای یک منطقه و تلطیف هوا، از جمله سرفصل‌های فواید درختان است نقش اقتصادی درخت و جنگل و تولید مواد دارویی و صنعتی همچنین نقش درختان در جذب پرتوها و جذب گرد و غبار نباید از نظر مردم و مسئولان دور بماند.فرآورده‌های جنگلی اعم از چوب یا سایر محصولات فرعی دیگر چرخ هزاران واحد تولیدی اعم از کوچک و بزرگ را در سراسر جهان و کشور ما به گردش درمی‌آورد. همچنین درختان، منبع تامین مواد اولیه برای صنعت داروسازی مدرن هم می‌باشد. همانطور که در حال حاضر بیش از 25 درصد مواد مورد نیاز داروسازی مستقیما از درختان به دست می‌آید.علاوه بر تولید علوفه از گیاهان موجود در عرصه جنگلها و مراتع، محصولات دیگری به دست می‌آید که برای مصارف دارویی و صنعتی، خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این محصولات نمونه‌های زیر را می‌توان نام برد: کنگر، ریواس، والک، موسیر، گل‌پر، خاکشیر، سماق، آویشن، ثعلب، دانه و پنجه ریشه ختمی، ریشه شیرین بیان،گل‌گاو زبان و... .
گیاه موثر در کاهش آلودگی صدا
کیفیت کاهش صدا در درختان و درختچه‌های مختلف برحسب اندازه برگ، تراکم شاخ و برگ نوع و بلندی درخت تفاوت داردارتعاش امواج صوتی به وسیله برگ‌ها و شاخه‌های درختان جذب می‌شود و حتی درختان در پخش و در هم شکستن صداها نیز موثرند. گیاهان همچنین باعث انکسار و انحراف صدا می‌شوند که این خاصیت به علت قابلیت انعطاف و نرمش و صاف بودن شاخ و برگ آنها می‌باشد. با کاشت کمربندهای سبز، بین منابع صدا و مناطق مسکونی می‌توان از انتشار صداهای آلوده جلوگیری کرد.گیاهان از طریق تبخیر به تلطیف و پالایش هوا از برخی آلاینده‌ها کمک می‌کنند. همچنین گیاهان با ایجاد رایحه می‌توانند مستقیما به خنثی کردن بخارات بدبوی هوا مساعدت کنند.برگ‌ها گرد و غبار و دیگر ذرات معلق را جذب و جابه‌جا و هوای تنفسی ما را پاک می‌کنند. درختان همچنین با اصلاح درجه حرارت هوا و ایجاد یا تغییر جریان باد روی انتشارات آلاینده‌ها تاثیر می‌گذارند.
مهمترین کارکرد درختان و جنگلها
مهمترین کارکرد درختان و جنگلهای کشور در حال حاضر توجه به رویکرد حفظ منابع آب و خاک و ملاحظات اکولوژیک و خدمات اکوسیستمی است با توجه به برخی بررسی‌ها و مطالعات انجام شده 75 درصد این خدمات را خدمات اکوسیستمی و در حدود 25 درصد را خدمات تولیدی عمدتا تولید منابع چوبی و سلولزی به خود اختصاص می‌دهدملاحظات اکولوژیک و خدمات اکوسیستمی، محوریت تولید اکسیژن، تلطیف هوا، ذخیر آب، اکوتوریسم و گردشگری پایدار طبیعت، جلوگیری از فرسایش خاک و... را به خود اختصاص می‌دهد.ارزشهای زیست محیطی جنگلها، امروزه دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای می‌باشد، در شرایط فعلی اکولوژیستها، از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش قدرت جذب زمین را عامل بروز تغییرات اقلیمی در گوشه و کنار کشور به همراه سایر عوامل اثرگذار ذکر می کنند.جنگلها هم نقش مهمی در حفاظت منابع آب کشور دارند که در پی آن بر روی شرایط اقلیمی و آب و هوایی کشور اثر مستقیم دارد و اکوسیستم‌های جنگلی سالم و شاداب، دارای قدرت خودتنظیمی و خودپالایی هستند که می‌توانند ضمن حذف و به حداقل رساندن آلودگی‌های متعدد،نسبت به تنظیم شرایط اکولوژیکی در محیط‌های طبیعی اقدام نموده و در واقع کارکردهای اکولوژیکی خود را حفظ نموده و ارتقا بخشند.این پوشش از جدا شدن و فرسایش ذرات خاک جلوگیری می‌کنند. همچنین پوشش گیاهی خاک را از اثر مستقیم اشعه خورشید محفوظ نگه داشته و به این ترتیب تغییرات شدید حرارت و در نتیجه تخریب ساختمان و مواد آلی خاک را محدود می‌کند.نقش جنگلها در بالا بردن کیفیت منابع آبی نیز حائز اهمیت فراوان است برخی از درختان قابلیت انتشار موادی را دارا بوده که نقش مهمی در ضد عفونی کردن محیط دارا می‌باشند. ماده فیتوفسید که از برخی درختان از قبیل گردو متصاعد می‌گردد، باعث تعادل بین دو نیمکره مغز و ایجاد آرامش در انسان می‌شود.
پانزدهم اسفند روز درختکاری نام نهاده شد، درختان می توانند به مثابه یک کارخانه اکسیژن سازی برای شهرها عمل کنند و نهادینه کردن فرهنگ کاشت درخت در این روز یعنی ما می توانیم اکسیژن بسازیم.پانزدهم تا بیست و یکم اسفند در ایران به عنوان «هفته منابع طبیعی» نامگذاری شده که نخستین روز این هفته یعنی پانزدهم اسفند «روز درختکاری» است.روز درختکاری هنگامه ای ارزشمند است که در آن همگان به کاشتن نهال تشویق می شوند، برگزاری این روز در کشورها و ملیت های مختلف نشانه ای از اهمیت درختان در زندگی انسان ها به شمار می رود. ایرانیان باستان عقیده داشتند که ایزد پاک، جهان هستی را در 6 مرحله یا گاه آفریده است. آنها بر این باور بودند که ایزد پاک در گاه نخست، آسمان ها، در گاه دوم آبها، در گاه سوم زمین و در گاه چهارم درختان و گیاهان و پس از آن در گاه پنجم حیوانات و در آخرین گاه انسان را خلق کرده است.ایرانیان باستان به دلیل اهمیت ویژه ای که برای درختان قایل بودند وقتی فرزندی متولد می شد، خانواده ی او درختی را به نام او می کاشتند و همزمان با رشد کردن آن فرزند، آن درخت هم رشد کرده و تنومند می شد و این فرآیند، همواره حس خوشایندی را برای آن فرزند و خانواده ی و اطرافیان او به ارمغان می آورد.
امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهمتری در زندگی بشر ایفا می‌کنند. از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تأمین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی، مبلمان، لوازم التحریر، الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می‌شوند و از سوی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی در تأمین سلامت اعضای جامعه ایفا می‌کنند. این موارد اخیر از همه مهم‌تر است، چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی و نیز ازدیاد وسایل نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح شهرهای بزرگ آلاینده‌ها و گازهای مهلک و خطرناکی نظیر دی اکسیدکربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند و افزایش هر چه بیشتر این مواد، آلاینده کاهش میزان اکسیژن هوا را سبب می‌شود. در چنین شرایطی مسئله درخت و درختکاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور به شمار می‌آید. ایجاد جنگلهای مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ به تأسیس کارخانه‌های تولید اکسیژن می‌ماند.
همه ما به فوایدی که از درختان به بشر می رسد، آگاهی داریم. از میوه و الوار آنها استفاده می کنیم، از چوب آنها انواع وسایل چوبی می سازیم، درختان اکسیژن مورد استفاده ی ما را با فرآیند فتوسنتز برگ های خود تامین می کنند تا جایی که به جرات می توان گفت ما بیش از نسل های گذشته، از فواید درختان بهره مند می شویم اما متاسفانه کمتر از گذشتگان به درختان ارزش گذاشته و حتی برخی از ما دانسته و ندانسته باعث نابودی آنها و تخریب جنگل ها می شویم.هر چند روز پانزدهم اسفندماه روز درختکاری نامیده شده اما یادمان باشد که اگر در عمل برای درخت و درختکاری، کاری نکنیم، نامگذاری یک روز به نام درختکاری، مشکلات بی شماری را که با صنعتی شدن جامعه به وجود آمده، حل نخواهد کرد.در ادیان و فرهنگ های مختلف جهان، درخت و درختکاری جایگاه خاصی دارد. دین اسلام نیز همگان را به کاشت درخت تشویق و ترغیب کرده است. امام علی (ع) در شهر مدینه با کاشت نهال های خرما باغ های فراوانی به وجود آوردند و بیشتر آنها را در راه خدا وقف کردند. پیامبر(ص) درباره ی فواید درختکاری می فرمایند: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه ای را به زیر کشت ببرد و انسان ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه ای از طرف آن شخص شمرده می شود.»حرف آخر:
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم است. درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه شهروندان و پاکی طبیعت است. درختان همواره در زندگی بشر مؤثر بوده‌اند قرنهاست که آدمی در سایه شاخساران از شدت گرما و تابش خورشید در امان مانده و از میوه‌های الوان و شیرینشان بهره‌مند گشته است. آوای پرندگان که در لابه‌لای شاخساران مأوا گزیده‌اند، روح و جانشان را صفا بخشیده و قلب ما را مملو از خوشی و شادابی می‌کند. در دل زمستان سرد نیز بار دیگر به مدد هیمه‌ای که از تنه درختان فراهم آورده و آتشی که از آن افروخته سرما و یخبندان را تاب آورده است و بار دیگر این شکوفه‌های زیبای درختانند که به او نوید فرا رسیدن بهار دل‌انگیز را می‌دهند.
فصل بهار پاورچین پاورچین وارد شهرها و خانه‌های ما شده است. عطر دل‌انگیز بهار فضای شهر را پر کرده است. در هر کوی و برزنی این روزها حرف از نو شدن فصل و رسیدن بهار است. همه در جنب و جوش و تقلا هستند و هر کسی به نوعی خود را برای استقبال از بهار آماده می‌کند. بازار خانه‌تکانی‌ها داغ است، مردم در خیابان‌ها تند تند در رفت و آمد هستند، نمی‌دانم چه حسی است که همه تمام کارهای عقب‌افتاده خود را به اسفند ماه موکول می‌کنند، شاید می‌خواهند برای شروع فصلی نو، فصل رویش و فصل جوان شدن هیچ کار بر زمین مانده‌ای نداشته باشند و بازاری که داغ‌تر از همه کارها است. مهیا شدن برای سفری تقریبا طولانی است. اما مهمترین نکته‌ای که باید در این سفرها یادمان باشد این است که طبیعت و دشت و دمن را هم مثل خانه خودمان بدانیم و در پاکیزگی و نظافت از آن بکوشیم.
جوانه زدن برگهای ریز، سرسبز و تمیز شمشادها دو هفته‌ای است که خبر از آمدن بهار می‌دهند، رویش علفهای خودرو پای درختان، خبر از رویشی دوباره و جان گرفتن زمین دارد، این روزها همه در تکاپو برای استقبال از بهار هستند. بهار فصل نشاط و درخت نماد سرسبزی و زندگی در این فصل عشق‌بازی است. انس و الفت انسان به درخت، سبزه و جنگل، علاقه‌ای حتی به قدمت تاریخ دارد و همین علاقه زیاد هم بسیار باعث تخریب جنگل، پارکهای جنگلی و فضای سبز می‌شود. وقتی پا از شهر بیرون می‌گذاریم و راهی جنگل و طبیعت زیبای کشورمان می‌شویم، به یک باره فراموش می‌کنیم که این میراث ماندگار متعلق به همه نسل‌هاست و در همه عصرها و نسل‌ها باید ماندگار باشد. باید یاد بگیریم که تحت هیچ شرایطی به خودمان اجازه ندهیم با دست خودمان به تخریب جنگل و طبیعت بپردازیم. تخریب فضای سبز به دست انسان با تیشه به ریشه درختان زدن فرقی نمی‌کند، هنگامی که یک خودرو وارد جنگلی می‌شود، بدون توجه به محیط سبز اطراف کوبندگی در جنگل و عرصه‌های طبیعی به وجود می‌آورد، وقتی خانواده‌ای برای تفریح و سرگرمی در دل جنگل آتشی روشن می‌کنند، یا فردی بی‌قید ته سیگارش را روی زمین و در دل جنگل می‌اندازد، همه به یک اندازه در تخریب و نابودی منابع طبیعی سهیم می‌شوند.
چه خوب است در این روزهای پایانی سال نهالهای جوان را به دست خاک مهربان و صبور بسپاریم تا به درختانی سرسبز و نیرومند بدل گردند و به این ترتیب گامی در آبادانی کشور عزیزمان برداشته شود.من و تو با دست‌هایمان نهال کوچک را به خاک سرد اسفند می‌سپاریم و آفتاب، گرمای خویش را هدیه راه طولانی‌اش می‌کند و آب با پاکی‌اش بدرقه شگفتن‌اش می‌شود. زمین سبز، دوست داشتنی و خیال انگیزاست. چشم را نوازش می‌دهد و زبان را به تسبیح وا می‌دارد. بیایید با هم در این روزهای پایانی سال، قرار سبزی بگذاریم و یکدیگر را به کاشت و حفظ این موجود زیبای خداوندی سفارش کنیم. این قامت بلند و با شکوه، طلای سبزی است که زیستن، شکوفایی حرکت و پویایی را به ما می‌فهماند.به فرزندانمان از کودکی یاد بدهیم یک نهال کوچک، یک درختچه فردا درختی تنومند می‌شود که در زیر سایه آن می‌تواند لختی استراحت کند و به راحتی در این شهرهای پر از دود و ماشین نفس بکشد. در شرایطی که ریه‌های شهرمان پر از دود و سم آلاینده‌ها است، بیاییم با کاشت یک درخت کوچک در گوشه باغچه حیاطمان، باغ دلمان را برای همیشه سرسبز و شاداب نگه داریم.برای رویکرد مشارکت‌جویانه با منابع طبیعی باید به اهمیت نقش جنگل در بازدهی اجتماعی و بازدهی اکولوژیک و همچنین جنبه‌های حیاتی فضای سبز و کارکردهای متنوع زیست محیطی آن بیشتر واقف شد. باید فرهنگ‌سازی عمومی و ترویج فرهنگ منابع طبیعی را برای تحقق اهداف حفاظت، احیا و توسعه پایدار منابع طبیعی، گسترش و بسط داد. همچنین باید به جنبه‌های اقتصادی جنگلها و اثرات موثر آنها در ایجاد اشتغال و تامین نیازهای اجتماعی کشور توجه ویژه نمود.
«درخت مظهرحیات در طبیعتی است که ما آن را با نگاه عامیانه بی‌جان می‌پنداریم... روز درختکاری که در کشور معمول و باب شده، یکی از روزهای پربرکت در جمهوری اسلامی است، چون درخت و گیاه برای کشور، برای زندگی، برای مردم و برای تنفس یک امر ضروری است. متاسفانه در طول سالهای متمادی، به مسئله درخت بی‌اعتنایی شده البته حالا خوشبختانه مردم و مسئولان به درخت و به محیط زیست توجه نشان می‌دهند، لیکن به نظر می رسد که هرچه بیشتر بایستی در این زمینه کار کرد. به نظر من خود مردم هم مؤثرترین و مهمترین بخش از این کار را برعهده دارند، حفظ جنگلها، حفظ مرتعها، حفظ زمین‌های حاصلخیز و حفظ باغات... مراتع ما، جنگلهای ما ذخائر عظیم حیاتی ما هستند، از جنگل باید کشور، همه‌چیزش بهره ببرد، جنگل واقعا یک منبع حیاتی بزرگ و تجدیدپذیر است اگر چنانچه عاقلانه و درست از مرتع و جنگل استفاده بشود، اگر ما با منابع گیاهی کشور، یعنی همین جنگل‌هایمان، همین مراتعمان و به تبع آن بوستان‌های شهری درست و عاقلانه برخورد کنیم، اینها همیشه باقی می‌ماند.»
متن فوق فرازی مهم از بیانات رهبر معظم انقلاب در سالهای اخیر به مناسبت روز درختکاری و پیرامون محیط زیست و منابع طبیعی است که معظم له در این رهنمود‌ها بارها و بارها بر اهمیت درخت و حفظ و حراست از منابع طبیعی تاکید داشتند. از این رو هر یک از ما به نوبه خود باید در حفظ منابع طبیعی، جنگل و درختان، این میراث‌های ماندگار بی‌وقفه تلاش کنیم. اینکه بدانیم کارکرد درختان و بخصوص منابع طبیعی و جنگلهای کشور چیست و چگونه درختان اقلیم را تنظیم می‌کنند، بی‌تردید بهتر و بیشتر در حفظ و صیانت از این نعمت‌های خدادادی و ثروت ماندگار کوشا خواهیم بود. داشتن نگاه آشتی جویانه با طبیعت بخصوص در آغاز فصل جان و جهان فصل بهار و سرسبزی طبیعت و فصل نوشدن دوباره درختان جوششی تازه در پی و ریشه‌ها می‌دواند.
درخت، جلوه‌ای از خلقت پروردگار
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم است و نماد آبادانی وشاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت می‌باشد.در دین مقدس اسلام، بنابر آیات و روایات و سیره معصومین(ع) می‌توانیم به نقش و اهمیت این نعمت و موهبت عظیم پروردگار عالم پی ببریم. براساس آیات قرآن یکی از مواهب و نعمت‌های خداوند در آخرت و یکی از ویژگی‌های بهشت که در آیات کریمه و روایات شریفه بارها به آن اشاره شده است، درخت می‌باشد. در بهشت باغ وجود دارد که از زیر درختانش نهر جاری است. در میان این درختان بهشتی، درختان میوه نیز وجود دارد، میوه‌هایی که به تعبیر قرآن «وفاکهه مما یتخیرون» است.
بسیاری از پیامبران و امامان معصوم(ع) ما کشاورز و باغدار بودند و خود با دست خود به کاشت و برداشت درختان اقدام می‌کردند و به این وسیله در عمران و آبادانی زمینی که خداوند به آن امر فرموده، اهتمام می‌ورزیدند، یا مثلا حضرت علی(ع) چندین نخلستان را با دست مبارک خود احداث کرد یا امام محمد باقر(ع) در کاشت درختان و کشت و زراعت حتی در گرمای تابستان، کوتاهی نمی‌فرمود. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام هم نیز علاوه بر دامداری و تجارت به کشت درختان و زراعت اقدام می‌فرمود و در حفظ درختان، حتی درجنگ با دشمنان و اشغال سرزمین آنها به سربازان اسلام تاکید می‌فرمود.در اهمیت درخت و درختکاری همین بس که در روایتی معتبر از یکی از معصومین(ع) نقل شده که: حتی اگر دیدید قیامت برپا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، از این عمل نیک خود دست برندارید،این مطلب نشانگر تأکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است. گرچه متاسفانه با پیشرفت تکنولوژی، تخریب جنگلها و نابودی درختان رو به افزایش است. اما جای خوشبختی است که بشر امروز به این عمل زشت خود اقرار دارد و سازمان‌هایی را برای حفظ و حراست و گسترش پارکها و ازدیاد درختان به وجود آورده است.
فواید درخت و درختکاری
در باب فواید درخت و درختکاری سخنها بسیار گفته و شنیده شده است و این مسئله برای کسی پوشیده و پنهان نیست ولی تاکید چندباره این فواید شاید تلنگری باشد برای افرادی که هنوز وقتی پای خود را به دامان طبیعت می‌گذارند بی‌رحمانه پای درخت آتش روشن می‌کنند، زباله‌های خود را در جنگل رها می‌کنند و با دست خود به تخریب جنگل و درختان می‌پردازندوجود جنگل و درخت در صحنه طبیعت و زندگی انسان، باعث زیبایی، شادی، سبزی، آسایش و رفاه می‌شوددرختان می‌توانند در جلوگیری از فرسایش خاک کشاورزی و زمین در هنگام سیل نقش مهمی داشته باشنددرختان در تغییر و تبدیل آب و هوا و اعتدال آن نقش بسزایی دارند. تشکیل جنگل و توسعه آن، نه‌تنها تأثیر اساسی در روند آب و هوا دارد، بلکه در ایجاد تعادل در چرخه‌طبیعت نقش ارزنده‌ای دارد.
مبارزه با فرسایش و حفظ و تولید خاک، تفرجگاه انسان و تأثیر درخت در تعدیل آب و هوای یک منطقه و تلطیف هوا، از جمله سرفصل‌های فواید درختان است نقش اقتصادی درخت و جنگل و تولید مواد دارویی و صنعتی همچنین نقش درختان در جذب پرتوها و جذب گرد و غبار نباید از نظر مردم و مسئولان دور بماند.فرآورده‌های جنگلی اعم از چوب یا سایر محصولات فرعی دیگر چرخ هزاران واحد تولیدی اعم از کوچک و بزرگ را در سراسر جهان و کشور ما به گردش درمی‌آورد. همچنین درختان، منبع تامین مواد اولیه برای صنعت داروسازی مدرن هم می‌باشد. همانطور که در حال حاضر بیش از 25 درصد مواد مورد نیاز داروسازی مستقیما از درختان به دست می‌آید.علاوه بر تولید علوفه از گیاهان موجود در عرصه جنگلها و مراتع، محصولات دیگری به دست می‌آید که برای مصارف دارویی و صنعتی، خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این محصولات نمونه‌های زیر را می‌توان نام برد: کنگر، ریواس، والک، موسیر، گل‌پر، خاکشیر، سماق، آویشن، ثعلب، دانه و پنجه ریشه ختمی، ریشه شیرین بیان،گل‌گاو زبان و... .
گیاه موثر در کاهش آلودگی صدا
کیفیت کاهش صدا در درختان و درختچه‌های مختلف برحسب اندازه برگ، تراکم شاخ و برگ نوع و بلندی درخت تفاوت داردارتعاش امواج صوتی به وسیله برگ‌ها و شاخه‌های درختان جذب می‌شود و حتی درختان در پخش و در هم شکستن صداها نیز موثرند. گیاهان همچنین باعث انکسار و انحراف صدا می‌شوند که این خاصیت به علت قابلیت انعطاف و نرمش و صاف بودن شاخ و برگ آنها می‌باشد. با کاشت کمربندهای سبز، بین منابع صدا و مناطق مسکونی می‌توان از انتشار صداهای آلوده جلوگیری کرد.گیاهان از طریق تبخیر به تلطیف و پالایش هوا از برخی آلاینده‌ها کمک می‌کنند. همچنین گیاهان با ایجاد رایحه می‌توانند مستقیما به خنثی کردن بخارات بدبوی هوا مساعدت کنند.برگ‌ها گرد و غبار و دیگر ذرات معلق را جذب و جابه‌جا و هوای تنفسی ما را پاک می‌کنند. درختان همچنین با اصلاح درجه حرارت هوا و ایجاد یا تغییر جریان باد روی انتشارات آلاینده‌ها تاثیر می‌گذارند.
مهمترین کارکرد درختان و جنگلها
مهمترین کارکرد درختان و جنگلهای کشور در حال حاضر توجه به رویکرد حفظ منابع آب و خاک و ملاحظات اکولوژیک و خدمات اکوسیستمی است با توجه به برخی بررسی‌ها و مطالعات انجام شده 75 درصد این خدمات را خدمات اکوسیستمی و در حدود 25 درصد را خدمات تولیدی عمدتا تولید منابع چوبی و سلولزی به خود اختصاص می‌دهدملاحظات اکولوژیک و خدمات اکوسیستمی، محوریت تولید اکسیژن، تلطیف هوا، ذخیر آب، اکوتوریسم و گردشگری پایدار طبیعت، جلوگیری از فرسایش خاک و... را به خود اختصاص می‌دهد.ارزشهای زیست محیطی جنگلها، امروزه دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای می‌باشد، در شرایط فعلی اکولوژیستها، از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش قدرت جذب زمین را عامل بروز تغییرات اقلیمی در گوشه و کنار کشور به همراه سایر عوامل اثرگذار ذکر می کنند.جنگلها هم نقش مهمی در حفاظت منابع آب کشور دارند که در پی آن بر روی شرایط اقلیمی و آب و هوایی کشور اثر مستقیم دارد و اکوسیستم‌های جنگلی سالم و شاداب، دارای قدرت خودتنظیمی و خودپالایی هستند که می‌توانند ضمن حذف و به حداقل رساندن آلودگی‌های متعدد،نسبت به تنظیم شرایط اکولوژیکی در محیط‌های طبیعی اقدام نموده و در واقع کارکردهای اکولوژیکی خود را حفظ نموده و ارتقا بخشند.این پوشش از جدا شدن و فرسایش ذرات خاک جلوگیری می‌کنند. همچنین پوشش گیاهی خاک را از اثر مستقیم اشعه خورشید محفوظ نگه داشته و به این ترتیب تغییرات شدید حرارت و در نتیجه تخریب ساختمان و مواد آلی خاک را محدود می‌کند.نقش جنگلها در بالا بردن کیفیت منابع آبی نیز حائز اهمیت فراوان است برخی از درختان قابلیت انتشار موادی را دارا بوده که نقش مهمی در ضد عفونی کردن محیط دارا می‌باشند. ماده فیتوفسید که از برخی درختان از قبیل گردو متصاعد می‌گردد، باعث تعادل بین دو نیمکره مغز و ایجاد آرامش در انسان می‌شود.
پانزدهم اسفند روز درختکاری نام نهاده شد، درختان می توانند به مثابه یک کارخانه اکسیژن سازی برای شهرها عمل کنند و نهادینه کردن فرهنگ کاشت درخت در این روز یعنی ما می توانیم اکسیژن بسازیم.پانزدهم تا بیست و یکم اسفند در ایران به عنوان «هفته منابع طبیعی» نامگذاری شده که نخستین روز این هفته یعنی پانزدهم اسفند «روز درختکاری» است.روز درختکاری هنگامه ای ارزشمند است که در آن همگان به کاشتن نهال تشویق می شوند، برگزاری این روز در کشورها و ملیت های مختلف نشانه ای از اهمیت درختان در زندگی انسان ها به شمار می رود. ایرانیان باستان عقیده داشتند که ایزد پاک، جهان هستی را در 6 مرحله یا گاه آفریده است. آنها بر این باور بودند که ایزد پاک در گاه نخست، آسمان ها، در گاه دوم آبها، در گاه سوم زمین و در گاه چهارم درختان و گیاهان و پس از آن در گاه پنجم حیوانات و در آخرین گاه انسان را خلق کرده است.ایرانیان باستان به دلیل اهمیت ویژه ای که برای درختان قایل بودند وقتی فرزندی متولد می شد، خانواده ی او درختی را به نام او می کاشتند و همزمان با رشد کردن آن فرزند، آن درخت هم رشد کرده و تنومند می شد و این فرآیند، همواره حس خوشایندی را برای آن فرزند و خانواده ی و اطرافیان او به ارمغان می آورد.
امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهمتری در زندگی بشر ایفا می‌کنند. از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تأمین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی، مبلمان، لوازم التحریر، الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می‌شوند و از سوی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی در تأمین سلامت اعضای جامعه ایفا می‌کنند. این موارد اخیر از همه مهم‌تر است، چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی و نیز ازدیاد وسایل نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح شهرهای بزرگ آلاینده‌ها و گازهای مهلک و خطرناکی نظیر دی اکسیدکربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند و افزایش هر چه بیشتر این مواد، آلاینده کاهش میزان اکسیژن هوا را سبب می‌شود. در چنین شرایطی مسئله درخت و درختکاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور به شمار می‌آید. ایجاد جنگلهای مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ به تأسیس کارخانه‌های تولید اکسیژن می‌ماند.
همه ما به فوایدی که از درختان به بشر می رسد، آگاهی داریم. از میوه و الوار آنها استفاده می کنیم، از چوب آنها انواع وسایل چوبی می سازیم، درختان اکسیژن مورد استفاده ی ما را با فرآیند فتوسنتز برگ های خود تامین می کنند تا جایی که به جرات می توان گفت ما بیش از نسل های گذشته، از فواید درختان بهره مند می شویم اما متاسفانه کمتر از گذشتگان به درختان ارزش گذاشته و حتی برخی از ما دانسته و ندانسته باعث نابودی آنها و تخریب جنگل ها می شویم.هر چند روز پانزدهم اسفندماه روز درختکاری نامیده شده اما یادمان باشد که اگر در عمل برای درخت و درختکاری، کاری نکنیم، نامگذاری یک روز به نام درختکاری، مشکلات بی شماری را که با صنعتی شدن جامعه به وجود آمده، حل نخواهد کرد.در ادیان و فرهنگ های مختلف جهان، درخت و درختکاری جایگاه خاصی دارد. دین اسلام نیز همگان را به کاشت درخت تشویق و ترغیب کرده است. امام علی (ع) در شهر مدینه با کاشت نهال های خرما باغ های فراوانی به وجود آوردند و بیشتر آنها را در راه خدا وقف کردند. پیامبر(ص) درباره ی فواید درختکاری می فرمایند: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه ای را به زیر کشت ببرد و انسان ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه ای از طرف آن شخص شمرده می شود.»حرف آخر:
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم است. درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه شهروندان و پاکی طبیعت است. درختان همواره در زندگی بشر مؤثر بوده‌اند قرنهاست که آدمی در سایه شاخساران از شدت گرما و تابش خورشید در امان مانده و از میوه‌های الوان و شیرینشان بهره‌مند گشته است. آوای پرندگان که در لابه‌لای شاخساران مأوا گزیده‌اند، روح و جانشان را صفا بخشیده و قلب ما را مملو از خوشی و شادابی می‌کند. در دل زمستان سرد نیز بار دیگر به مدد هیمه‌ای که از تنه درختان فراهم آورده و آتشی که از آن افروخته سرما و یخبندان را تاب آورده است و بار دیگر این شکوفه‌های زیبای درختانند که به او نوید فرا رسیدن بهار دل‌انگیز را می‌دهند.
فصل بهار پاورچین پاورچین وارد شهرها و خانه‌های ما شده است. عطر دل‌انگیز بهار فضای شهر را پر کرده است. در هر کوی و برزنی این روزها حرف از نو شدن فصل و رسیدن بهار است. همه در جنب و جوش و تقلا هستند و هر کسی به نوعی خود را برای استقبال از بهار آماده می‌کند. بازار خانه‌تکانی‌ها داغ است، مردم در خیابان‌ها تند تند در رفت و آمد هستند، نمی‌دانم چه حسی است که همه تمام کارهای عقب‌افتاده خود را به اسفند ماه موکول می‌کنند، شاید می‌خواهند برای شروع فصلی نو، فصل رویش و فصل جوان شدن هیچ کار بر زمین مانده‌ای نداشته باشند و بازاری که داغ‌تر از همه کارها است. مهیا شدن برای سفری تقریبا طولانی است. اما مهمترین نکته‌ای که باید در این سفرها یادمان باشد این است که طبیعت و دشت و دمن را هم مثل خانه خودمان بدانیم و در پاکیزگی و نظافت از آن بکوشیم.
جوانه زدن برگهای ریز، سرسبز و تمیز شمشادها دو هفته‌ای است که خبر از آمدن بهار می‌دهند، رویش علفهای خودرو پای درختان، خبر از رویشی دوباره و جان گرفتن زمین دارد، این روزها همه در تکاپو برای استقبال از بهار هستند. بهار فصل نشاط و درخت نماد سرسبزی و زندگی در این فصل عشق‌بازی است. انس و الفت انسان به درخت، سبزه و جنگل، علاقه‌ای حتی به قدمت تاریخ دارد و همین علاقه زیاد هم بسیار باعث تخریب جنگل، پارکهای جنگلی و فضای سبز می‌شود. وقتی پا از شهر بیرون می‌گذاریم و راهی جنگل و طبیعت زیبای کشورمان می‌شویم، به یک باره فراموش می‌کنیم که این میراث ماندگار متعلق به همه نسل‌هاست و در همه عصرها و نسل‌ها باید ماندگار باشد. باید یاد بگیریم که تحت هیچ شرایطی به خودمان اجازه ندهیم با دست خودمان به تخریب جنگل و طبیعت بپردازیم. تخریب فضای سبز به دست انسان با تیشه به ریشه درختان زدن فرقی نمی‌کند، هنگامی که یک خودرو وارد جنگلی می‌شود، بدون توجه به محیط سبز اطراف کوبندگی در جنگل و عرصه‌های طبیعی به وجود می‌آورد، وقتی خانواده‌ای برای تفریح و سرگرمی در دل جنگل آتشی روشن می‌کنند، یا فردی بی‌قید ته سیگارش را روی زمین و در دل جنگل می‌اندازد، همه به یک اندازه در تخریب و نابودی منابع طبیعی سهیم می‌شوند.
چه خوب است در این روزهای پایانی سال نهالهای جوان را به دست خاک مهربان و صبور بسپاریم تا به درختانی سرسبز و نیرومند بدل گردند و به این ترتیب گامی در آبادانی کشور عزیزمان برداشته شود.من و تو با دست‌هایمان نهال کوچک را به خاک سرد اسفند می‌سپاریم و آفتاب، گرمای خویش را هدیه راه طولانی‌اش می‌کند و آب با پاکی‌اش بدرقه شگفتن‌اش می‌شود. زمین سبز، دوست داشتنی و خیال انگیزاست. چشم را نوازش می‌دهد و زبان را به تسبیح وا می‌دارد. بیایید با هم در این روزهای پایانی سال، قرار سبزی بگذاریم و یکدیگر را به کاشت و حفظ این موجود زیبای خداوندی سفارش کنیم. این قامت بلند و با شکوه، طلای سبزی است که زیستن، شکوفایی حرکت و پویایی را به ما می‌فهماند.به فرزندانمان از کودکی یاد بدهیم یک نهال کوچک، یک درختچه فردا درختی تنومند می‌شود که در زیر سایه آن می‌تواند لختی استراحت کند و به راحتی در این شهرهای پر از دود و ماشین نفس بکشد. در شرایطی که ریه‌های شهرمان پر از دود و سم آلاینده‌ها است، بیاییم با کاشت یک درخت کوچک در گوشه باغچه حیاطمان، باغ دلمان را برای همیشه سرسبز و شاداب نگه داریم.برای رویکرد مشارکت‌جویانه با منابع طبیعی باید به اهمیت نقش جنگل در بازدهی اجتماعی و بازدهی اکولوژیک و همچنین جنبه‌های حیاتی فضای سبز و کارکردهای متنوع زیست محیطی آن بیشتر واقف شد. باید فرهنگ‌سازی عمومی و ترویج فرهنگ منابع طبیعی را برای تحقق اهداف حفاظت، احیا و توسعه پایدار منابع طبیعی، گسترش و بسط داد. همچنین باید به جنبه‌های اقتصادی جنگلها و اثرات موثر آنها در ایجاد اشتغال و تامین نیازهای اجتماعی کشور توجه ویژه نمود.