قاتل خاموش محیط زیست در کمین جان طبیعت

کیسه های پلاستیکی سال ها است در بسیاری از نواحی و مناطق گرم و خشک کشور از جمله استان های سمنان، سیستان و بلوچستان و همچنین خراسان جنوبی و رضوی در کشت های جالیزی به منظور نگهداری رطوبت استفاده می شود اما با پایان یافتن فصل برداشت و بر جای ماندن در طبیعت، علاوه بر نازیبایی برای محیط موجب ایجاد مسمومیت های آبی و خاکی فراوان می شود.به علت عدم تجزیه پذیری پلاستیک ها گاهی تا ۵۰۰ سال بقایای این مواد در طبیعت باقی مانده و اثرات زیست محیطی ناگواری را سبب می شود. این پلاستیک ها به علت ساخته شدن از مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری باعث سمی شدن خاک می شوند.این مواد گاهی توسط جانوران خورده شده و در اکثر موارد سبب مسمومیت و مرگ آنها می شود. از طرفی به علت سبکی با وزش باد جا به جا شده و در منابع آبی و رودخانه ها رها می شوند که خود نوعی از آلودگی های مخرب زیست محیطی را به دنبال دارد.

استفاده از پلاستیک سال ها است توسط برخی کشاورزان نواحی جنوبی خراسان رضوی از جمله در شهرستان هایی که از منابع آبی قلیلی برخوردارند شامل تایباد، خواف و کاشمر، سبزوار و تربت جامدر بین کشاورزان مرسوم است.بسیاری از کشاورزان به ویژه در کشت محصولات جالیزی و به منظور حفظ رطوبت از پلاستیک استفاده می کنند.در همین راستا کارشناسان معتقدند استفاده از کیسه های پلاستیکی در امر کشاورزی نادرست است چرا که این پلاستیک ها حتی اگر بعد از جمع آوری به شکل زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کندی که دارند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیرزمینی در محل های دفن می شوند.

به گفته کارشناسان محیط زیست شیرابه های ناشی از پلاستیک های مدفون شده زیر خاک شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزو ترکیبات زیان آور برای محیط زیست محسوب شده و علاوه بر آلودگی خاک در ریشه گیاهان نفوذ کرده و از طریق آنها مسمومیت و مرگ گونه های جانوری و به تدریج نابودی پوشش گیاهی را ایجاد می کنند.کشت زیر پلاستیک به دلیل عوایدی که برای کشاورزان در بر دارد و اینکه با سهولت می توانند به سوددهی برسند و راندمان محصول را بالا می برد همواره از سوی آنها مورد استقبال قرار دارد.غیر از آلودگی های آبی و خاکی، پلاستیک ها در اثر تابش آفتاب و سرما تخریب شده و مونومرهای آن در محیط رها شده و سبب از بین رفتن غنا و کیفیت خاک در نواحی جنوبی استان می شوند.


به طور عمده محصولاتی جالیزی نظیر خربزه توسط کشاورزان این منطقه در زیر پلاستیک کشت می شود چرا که به دلیل گرم و خشکی بالای هوا سبب حفظ رطوبت و پرورش مناسب محصول می شود.اگر پلاستیک ها بعد از جمع آوری محصول، به موقع از زمین های کشاورزی جمع شوند مشکلی ایجاد نمی شود اما مسئله اینجاست که در اکثر موارد به موقع جمع نشده و این مواد با رها شدن در طبیعت مشکلات بسیاری را ایجاد می کنند.مواد پلاستیکی به دلیل دارا بودن مشتقات نفتی باعث عدم چسبندگی ذرات خاک شده و این ذرات به شکل ریز گرد در هوا سبب آلودگی می شوند و از طرفی با از بین رفتن چسبندگی، جنس خاک و حاصلخیزی آن کم و کاهش محصول در آینده را به دنبال دارد.

کشت های زیر پلاستیکی به منظور جلوگیری از تبخیر آب و باقی ماندن محصول در نواحی گرم خشک خراسان رضوی و برخی دیگر از نواحی کشور و به منظور کشت صیفی جات و جالیز استفاده می شود.اصولا استفاده از این روش کشت  در کشاورزی مورد تایید محیط زیست نیست چرا که مواد ناشی از پلاستیک ها با تغییر در ترکیبات شیمیایی خاک و نفوذ از طریق ریشه گیاهان به مرور زمان نابودی گونه های گیاهی را در پی دارد.

سال ها است کارشناسان تبعات ناشی از رها شدن پلاستیک ها را در طبیعت  به دلیل چرخه طولانی مدت بازیافت و آلودگی های زیست محیطی ایجاد شده  از طریق مشتقات خطرناک آنها را از راه های مختلف گوشزد کرده اند اما علی رغم این هشدار ها، تهدیدات زیست محیطی پلاستیک این مهمان ناخوانده طبیعت از سوی برخی از مردم و مسئولان خیلی جدی گرفته نشده است.باید این سوال را مطرح کرد که شاید استفاده از روش کشت های  زیر پلاستیکی یکی از راه های افزایش تولید در کم آبی های اخیر توسط کشاورزان نواحی گرم و خشک استان است اما برای جبران و جلوگیری از خطرات بیشتر پلاستیک ها چه باید کرد؟

در این نواحی عمدتا از روش های سنتی و غرق آبی استفاده می شود که با توجه به هوای گرم و خشک منطقه و تبخیر سریع آب مناسب نیست و می توان به جای آن و استفاده از پلاستیک برای جلوگیری از تبخیر آب با بهره گیری از آبیاری های نوین از هدر رفت آب و نیاز به استفاده از پلاستیک را از بین برد.برای جلوگیری از روند آلودگی پلاستیک ها در طبیعت باید از کشت های نشا استفاده کرد که در گلخانه ها و با آبیاری های تحت فشارعمل آورده شده یا حد اقل از پلاستیک های ضخیم که در مقابل تخریب آفتاب و پخش ذرات مضر آن در طبیعت مقاوم تر بوده و جمع آوری آن ها را هم برای کشاورزان راحت تر می کند استفاده کرد.

یکی دیگر از راه های جبران این مشکل استفاده از مواد دوستدار طبیعت و تجزیه شونده است.آموزش کشاورزان در این راستا نقش بسزایی در جلوگیری از آسیب های زیست محیطی دارد.در حال حاضر استفاده از پلاستیک به عنوان یک خطر جدی محیط زیست خراسان رضوی را در نواحی که از روش  کشت های زیر پلاستیک استفاده می کند  مورد تهدید قرار داده است و لذا نیاز است با اتخاذ تصمیمات درست و راهبردی و راهنمایی کشاورزان برای بهره گیری از روش های مناسب تر تا حدودی این خطر را کاهش داد.هر چند سال ها زمان می برد تا پلاستیک هایی که در گذشته رها شده اند دوباره جمع آوری شده یا به طبیعت بازگردند اما از هم اکنون هم می توان برای جبران این وضعیت اقدام کرد.