بحران کم آبی با دعا حل نمی شود

آب یکی از ارکان اصلی حیات بشری است بطوری که حیات بدون آن برای موجوات زنده به هیچ وج قابل تصور نیست . اگر چه کل میزان آب جهان ثابت است اما توزیع نامناسب آب در سطح جهان و ازهمه مهمتر فقدان آب سالم در بسیاری از نقاط جهان نگرانی های زیادی را پیش روی بشرقرار داده است .

خشکسالی از بی سروصدا ترین(نامحسوس) بلایای طبیعی است که خطر و خسارت های ناشی از آن به مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی می باشدوبطور کلی خشکسالی از دو جزء تشکیل شده است:جزء آب وهوایی که منجر به کاهش بارش و آب قابل استحصال می شود و جزء تقاضا برای مصرف آب به طور معمول دربرخورد با پدیده ی خشکسالی ، عمده فعالیت در جزء دوم ، یعنی کاهش تقاضا برای مصرف متمرکز می شود .که با این حال اگر چه برنامه ریزی ها برای مواجه شدن با پدیده ی خشکسالی می تواند تا حد زیادی موثر باشد اما قبل از هر گونه برنامه ریزی باید مشکل های اساسی که مانع اجرای فعالیت مورد نظر می شود را شناسایی کرد.

در تابستان 94 هستیم؛ با گرمای کم سابقه و دغدغه های فراوان در حوزه آب. پیش بینی ها حکایت از تابستانی گرم برای امسال داشت اما نه به این گرمی. میزان افزایش دمای فصل گرم امسال، آن هم در نخستین ماه این فصل مردم را حیرت زده و مسئولین را غافلگیر و نگران کرد. گرچه این گرما پیش از آغاز فصل تابستان در همان روزهای پایانی فصل بهار آغاز شد و نشانه های آمدنش را از پیش فرستاده بود.هوا که گرم شد باز مثل گذشته چشم امید به سوی آسمان دوخته شد و دست دعا به درگاه خالق هستی دراز که او نظری کند تا زمین بر مدار دیگری بچرخد و آسمان طرحی دیگر دراندازد و گره از کار فروبسته ما زمینیان باز گشاید. گرهی که نه خدا و نه آسمان و زمینش که خود ما هر روز آن را کورتر از روز قبل کرده ایم.دراین میان به جز گروهی اندک، کسی به این نمی اندیشد که چه شد که به اینجا رسیدیم و به جز تعدادی انگشت شمار کسی به این فکر نمی کند که آنچه  امروز بر سر زمین آمده و گریبان ما صاحبان زمین را گرفته نتیجه اعمال و رفتار خود ماست و به اصطلاح از ماست که بر ماست؟! جالب اینجاست که عموم مردم چاره کار را نه در خود، که از دیگری می جویند.گرمایش زمین و خشکسالی، تغییرات اقلیمی، تهدید و تحدید منابع آبی و حیاتی کشور، همه و همه نتیجه نامهربانی ما انسان ها با زمین و بازتاب آن در آسمان است.

بحران کم آبی در کشور موضوعی است که سالهاست به گوشمان آشنا می آید اما در یکی دو سال اخیر با شدت همراه بوده در این میان ,ایران تنها کشوری نسیت که در سال های اخیر با مساله ی بحران آب درگیر است بلکه جهان در حال تجربه بحران آب است . بیش از یک میلیارد از مردم جهان به آب سالم آشامیدنی و نیمی از مردم جهان به بهداشت مناسب دسترسی ندارند . بدون تغییرات اساسی ، بسیاری از مناطق جهان آب کافی برای تولید غذا ورشد جمعیت علی رغم اعمال سیاست های کنترل جمعیت ندارند . نابودی گونه های گیاهی و جانوری حقایق دیگری هستند که در بسیاری از نقاط جهان اتفاق افتاده و می توانند باعث تغییر روش زندگی نسل های آینده بشوند . بحران آب جهان ، یک بحران مدیریتی است.

بسیاری از رودخانه ها، چشمه ها و تالاب های مهم خشکیده اند و همچنان این روند رو به تصاعد است.حدود سه درصد  از کل منابع آب کشور، سهم مصارف گوناگون انسانی می شود و این در حالی است که به دلیل بروز کم آبی ، بسیاری از شهرها و آبادی ها سهم نا چیزی از مصرف آب شرب می برند و حدود یک سوم از میزان سهمیه مذکور قبل از هرگونه استفاده ای در شبکه ها و خطوط فرسوده انتقال آب به هدر می رود؛از میزان آبی که در کشاورزی مصرف می شود بیش از 60 درصد به دلیل عدم اعمال مدیریت بهره برداری منابع آب و همچنین روش های غیر اصولی مدیریت بخش کشاورزی کشور از جمله عدم وجود سیاست های اعمال تناوب کشت، انجام کشاورزی نا متناسب با شرایط اقلیمی شامل  آب ، خاک و هوا، استفاده از بذرهای نامناسب و آب بر غیر بومی، اعمال روش های آبیاری غیر اصولی مانند آبیاری غرقابی، افزایش و توسعه بی حد و حصر زمین های کشاورزی، عدم حفظ ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی در کشاورزی و...به هدر می رود.

با نگاهی گذرا به ریشه های بحران آب و خاک که بخش وسیعی از کشور را فرا گرفته ، می توان دریافت  که تجهیزات استحصال آب ، با حفرصدها هزار حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در بکرترین سفره های آبی کشور ، خسارات جبران ناپذیری به منابع پایه کشور و استوانه های پایداری و استمرار حیات سالم مردم کشور وارد شده است.شروط اصلی برون رفت از این بحران، در وهله نخست باور و اجرای اعمال مدیریت بحران از سوی سیاست گذاران کلان کشور در پرتو مطالعه و شناخت پیشینه دانش بومی مدیریت منابع آب و خاک توسط گذشتگان در ادوار مختلف تاریخ اجتماعی کشور محقق می شود.

داشتن آب و خاک سالم مهم ترین شاخص محیط زیست رو به کیفیت، و از پر اهمیت ترین منابع پایه کشاورزی محسوب می شود که زیستمندان ادوار کهن فلات ایران به درستی پی به مواهب آن برده و با انجام کشت دیم و ایجاد سیستم قنات و آبخوان داری و...، بهترین مدیریت منابع آب را در سرزمین های خشک ایران اعمال می کردند، اما حالا از این شیوه مدیریت حفاظتی منابع آب سالهاست که دور مانده ایم و کشور را تبدیل به یکی از بحرانی ترین مناطق در خصوص منابع آب و خاک در زیستکره کرده ایم. بنابراین متولیان و مدیران منابع پایه کشور و همچنین مردم، برای برون رفت از بحران کم آبی، چاره ای جز شناخت پیشینه تجارب مدیریت منابع آب و خاک کشور که توسط گذشتکان و با تکیه بر دانش اکولوژی اعمال شده ندارند تا شاید با بکار بستن این روش ها بتوان تا حدودی کمیت و کیفیت منابع آب کشور را در این شرایط بحرانی کنترل کرد.

برای موفقیت در مهار این بحران نیاز به یک بررسی و تحقیق کامل برای مدیریت سیستم های با پیچیدگی بالا داریم . اگر ما رفتارمان و همچنین روش مدیریت استفاده ازآب را تغییر دهیم ،قادر به رسیدن به یک آینده مطلوب برای زمین و مردم آن خواهیم بود . در این شرایط، زمین نیازمند اقدام عملی ما انسان ها در تغییر رفتارمان با طبیعت و منابع خدادادی به ویژه آب است. اما ما مردم ایران بازهم به جای تدبیر و تلاش عملی در راه نجات زمین و حفظ حیات خود، تنها به دعا می اندیشیم و فقط با دعا عمل می کنیم.دعا خوب است و امید را در دل ها زنده نگه می دارد اما دعا شرایط دارد، دعا مراتب دارد. دعا و توسل به آسمان برای زمانی است که از یافتن راه حل زمینی ناامید شویم و چاره کار از دست ما خارج باشد.

آنچه که امروز ما به آن مبتلاییم به دست خود ما به وجود آمده است و چاره کار نیز به دست خود ماست. خدا هم اگر ما حرکت کنیم، کمکمان می کند و برکت و رحمت خود را نازل می فرماید.باید بدانیم و بی شک می دانیم شرایط آب و هوایی، کمبود شدید منابع آبی و شرایط سختی که امروز به آن دچار شده ایم نه باور ساده اندیشانه تقدیر و عذاب الهی و نه اندیشه سبک سرانه خشم و قهر طبیعت، بلکه ثمره خودبینی، سودجویی، منفعت گرایی  و بی توجهی و ظلم ما نسبت به زمین است و گذر از روزهای سخت کنونی و نجات زمین که نجات بخش زندگی ماست، در ابتدا به اصلاح و تغییر رفتار و عملکردمان بسته است. پس از آن است که می توانیم با دعا از خدا بخواهیم که دست ما را در این راه بگیرد و یاری مان کند، چرا که خود می فرماید؛ اول از شما حرکت و سپس از من برکت و نزول رحمت.

باید صرفه جوی در مصرف آب را از خودمان شروع کنیم و مشکل جامعه را مشکل خود و خانواده ی خود بدانیم و فرزندان خود را نیز از همان دوران کودکی با استفاده صحیح از طلای آب آشنا سازیم .چرا که آب تنها نعمتی است که جایگزین ندارد ونبود آن حیات را از انسان ها و تمام موجودات جهان سلب می کند. پس بیاییم همدیگر را ببینیم. بیاییم زمین را دریابیم و فقط به دعا بسنده نکنیم، عزممان را جزم کنیم و کمک کنیم تا محیط زیست مان از شر آلودگی های گوناگون رهایی یابد. همت کنیم تا آلودگی هوا کم شود و آسمان دوباره با زمین آشتی کند و بغض فروخورده اش باران شود و بر دامن زمین فرو بریزد. تلاش کنیم تا با جلوگیری از آلودگی منابع آب و مصرف بهینه در همه حوزه ها،منابع آبی و حیاتی کشورمان را حفظ کنیم و  دست در دست هم  با ساختن زمینی پاک و آسمانی آبی، به کشور حیاتی دوباره ببخشیم و بحران منابع آب کشور را پایان دهیم.

پاسدار طبیعت باشیم

مادرم پنج مشت گندم بر می دارد و توی کاسه می ریزد. با پر کردن هر مشت یک صلوات می فرستد. هر مشت به نیت تندرستی و برکت و سبزی یکی از اعضای خانواده. گندم ها را می خیساند و هر روز آب آن ها را عوض می کند تا به قول خودش توک بزنند. همان سفیدی ظریف و کوچکی که از دانه ی گندم بیرون می زند. و وقتی توک زدند، مادرم قربان صدقه شان می رود و ذوق شان را می کند. با خوشحالی ما را صدا می زند و آنها را نشان مان می دهد. طوری با محبت نگاه شان می کند که انگار آن ها هم بخشی از خانواده هستند. شاید همین شور و شوق اوست که باعث شده هیچ وقت سبزه ها، سیرها و سیب های پلاستیکی را برای هفت سین انتخاب نکنم و هفت سین های پلاستیکی را درک نکنم.

حفاظت و نگهداری از محیط زیست از مهمترین مسائل مطرح در جوامع مترقی است و احترام به محیط زیست شهری از نشانه های فرهنگ شهروندی است. مطمئنا داشتن محیط زیستی زیبا و پاک، آرزوی هر شهروند است و بالطبع سعی در نگهداری و حفاظت از آن و نیز تلاش در راه اعتلای این فرهنگ وظیفه تمام کسانی است که آرزوی داشتن شهری زیبا را در سر می پرورانند. عشق به طبیعت از همان کودکی در وجود ما شکل می گیرد. با همین شور و شوق های بزرگترها و اهمیت دادن آن ها به موجودات زنده؛ با کاشتن نهالی جلوی خانه و نگهداری از گیاهان زینتی. کافی است عشق ورزیدن را در خانه مان پرورش دهیم. کافی است زیبایی های کوچک را به بچه هایمان نشان بدهیم. توجه آن ها را جلب کنیم به شکفتن گلی کوچک یا رویش پاجوشی در گلدان.روز درختکاری تمرینی است برای آشتی با طبیعت. نمایشی است آموزنده برای کودکانی که چشم شان به رفتار ماست. روزی که در آستانه ی نوروز، رستاخیز زمین و طبیعت، است. در استقبال از بهار، پاسدار طبیعت باشیم.