از ویژگی های آیین مقدس اسلام، توجه دادن انسان ها به مسئله مهم پاکیزگی و نیز تأکید بر حفاظت محیط زیست از آلودگی هاست. وقتی در قرآن کریم می خوانیم که «خداوند پاکیزگان را دوست دارد»، یا می بینیم که در متون اسلامی، نظافت، جزئی از ایمان تلقی شده، به اهمیت قضیه بیشتر پی می بریم. در قرآن مجید آمده است که «خداوند نمی خواهد برای شما زحمتی ایجاد کند؛ بلکه می خواهد شما را پاکیزه گرداند و نعمت خود را بر شما تمام کند». اینها همه، نشانه اهتمام قرآن کریم به پاکیزگی و دوری از انواع آلودگی هاست.
تحقیق و بررسی مستمر درباره مسائل محیط زیست، آدمی را به استفاده معقول از منابع طبیعی هدایت می کند. ضرورت چنین برخوردی، زمانی آشکارتر می شود که در نظر آوریم انسانِ امروز، به ویژه با دست یابی به موفقیت های علمی و صنعتی و تسلط بر طبیعت، خویشتن را مالک مطلق همه کره زمین و منابع حیاتی آن می داند، و چه بسا هرگز به این فکر نمی افتد که نسل هایی هم در آینده وجود خواهند داشت که باید از این سفره گسترده آفریدگار بهره مند گردند. لذا می بینیم که خودسرانه و بی رحمانه به همه منابع حیاتی و زیست محیطی حمله ور گردیده، آنها را تار و مار می کند و محیط زیست را به طرز وحشتناک نابود می کند و حتی پا را از این هم فراتر نهاده و زندگی نسل فعلی را نیز به خطر می اندازد. امید است با استفاده صحیح از منابع طبیعی، زمینه بهره بردن نسل های آینده از این منابع حیاتی و خدادادی فراهم شود.
آلودگی محیط زیست از اوایل قرن بیستم شروع شد ولی در همان اوان، فقط عده محدودی از مردم از قبیل معدنچیان و کارگران کارخانه ها در معرض خطر بودند. ولی امروزه تمام مردم جهان به طور عام و مردم کشورهای صنعتی به طور خاص در معرض زیان های ناشی از آلودگی محیط هستند. بنابراین، مبارزه با آلودگی محیط زیست، عزم جهانی را می طلبد و باید تمام کشورها در این مبارزه نفس گیر سهم فعال داشته باشند در کشور اسلامی ما نیز مبارزه با این پدیده جهانی، وظیفه تمامی افراد جامعه است. هر فرد به لحاظ وظیفه اسلامی و انسانی، مسئولیت دارد که به منظور تقلیل آلودگی محیط، به خویشتن و جامعه کمک نماید تا از این طریق بتوانیم به اهداف اسلامی و انسانی خویش دست یابیم و جامعه ای سالم و با نشاط داشته باشیم.
حفظ نعمتها از مهم ترین مسائل حیاتی جامعه است. انسان باید از تخریب و هدر دادن دارایی ها دست بردارد و برای آینده خود و هم نوعانش، به ترمیم، تکمیل و حفظ نعمت ها بپردازد. طبیعت نیز یکی از نعمت های الهی است و انسان وظیفه دارد در حفظ و توسعه آن بکوشد. امام صادق علیه السلام فرمود: «انسان به کاشتن، آب دادن و مواظبت کردن از درخت مکلف شده است». مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای می فرماید: «برای سبز نگه داشتن کشور بایستی نهضتی فراگیر برپا شود و شکر نعمت، در استفاده هرچه بهتر از امکانات است». در سایه عمل به فرمان امام صادق علیه السلام ، یعنی با کاشتن درخت، آب دادن به آن و مراقبت کردن از آن است که می توان از تخریب طبیعت جلوگیری کرد.
هوا نیاز حیات ماست و بدون آن، زندگی محال است. اگر هوا نباشد مرگ در انتظار ماست و اگر آلوده باشد، بیماری به همراه دارد. تنها ریه ما نیست که محتاج هوای سالم است، بلکه روح ما نیز به این هوای سالم دارد. همان طور که جنگل و درخت، در سالم سازی هوا مؤثر است و جنگل کاری گامی در این مسیر است، برنامه های تربیتی نیز، به سالم سازی محیط و فراهم کردن زمینه برای «تنفس روح» کمک می کند و هر سخن پاکی که از دل برمی آید و هر موعظه دلنشینی که از جان سوخته ای ریشه می گیرد و به گوش تشنه ای فرود می آید، بذری است که آفات و آلودگی های اخلاقی را می زداید.
نگاهبانی از محیط زیست حایز اهمیت است. نخست این که هر فرد به عنوان جزئی از جامعه باید تن درست و نیرومند و سرزنده و بانشاط باشد تا بتواند بهتر زندگی خویش را ادامه دهد؛ دوم این که چون زندگی فرد و جامعه به همدیگر وابسته است و ارتباط تنگاتنگ میان این دو برقرار است، هریک از ما علاوه بر وظیفه ای که در قبال سلامت خود داریم، در برابر سلامت جامعه نیز مسئولیت داریم و به همین دلیل باید در زمینه حفاظت محیط زیست، فوق العاده حساس و دقیق عمل کنیم. علاوه براین، باید از این نکته نیز غفلت نکنیم که نسل های آینده هم حق دارند از زیبایی ها و مزایای مادی و معنوی منابع طبیعی و زیست محیطی بهره مند شده و استفاده مطلوب کنند.
آب، مایه حیات است، ولی همین آب اگر ناسالم باشد ممکن است موجب مرگ انسان شود. چنان که می دانیم مهم ترین عامل حیات انسانی، آب است و زندگی بدون آب، غیرممکن است. در قرآن کریم، آیاتی داریم که رابطه آب را با طبیعت و به خصوص حیات موجودات زنده، و نیز ارزش و اهمیت آب را یادآوری کرده است. ازجمله در قرآن آمده است: «خداوند تمام جنبندگان را از آب آفرید». اینها همه نشانه ارزش و اهمیت این نعمت خدادادی است. حال، همین نعمت خدادادی که مایه حیات انسان و حیوان است، اگر با عوامل آلوده کننده مواجه شود، علاوه بر این که به سلامت و زندگی انسان ضربه می زند، موجودات آبزیِ گیاهی و حیوانی را هم نابود می سازد. لذاست که می بینیم دین مقدس اسلام به نظافت آب اهمیت فراوان داده و برای پاکیزه نگه داشتن آن، دستورهایی صادر کرده است.
آب دریاها با مواد بالقوه خطرناک مانند نیترات ها که بیشتر، از شست وشوی کودهای شیمیایی و فاضلاب ها حاصل می شوند و فلزات سنگینی مانند جیوه و کادمیوم و سایر مواد خطرناک آلوده می شود. وارد شدن فضولات کارخانه ها و آشغال و زباله های مختلف در آب ها، باعث آلودگی آنها می گردد. مهم ترین عوامل آلوده کننده آب ها عبارتند از: فاضلاب های خانگی و شهری، پس آبها و مواد زاید صنعتی، مواد زاید کشاورزی (نظیر کودهای شیمیایی و سموم)، مواد پاک کننده، مواد شیمیایی و معدنی، مواد معلق و رسوبات، نفت و مشتقات آن، آلودگی های میکروبی و حرارتی. نکته شایان توجه آن است این آلودگی ها می تواند حتی به آب های زیرزمینی نیز وارد شود که در این صورت آثار زیان آورتری را دربرخواهد داشت.
می دانیم که همه موجودات زنده برای تنفس به اکسیژن هوا نیازمندند. هوا چیزی است که باید با دقت و احتیاط خاصی مراقب آن باشیم. اگر به خاطر بیاوریم که هر انسان، روزانه در حدود دوازده هزار لیتر هوا تنفس می کند، آن وقت متوجه می شویم که چرا تمیز نگاه داشتن هوا این قدر اهمیت دارد.
بدون تردید، هیچ کس حق ندارد محیط زندگی دیگران را آلوده یا مسموم سازد به طوری که زندگی را بر افراد دشوار و ناهنجار گرداند. در این صورت افراد می توانند ضررزننده را تعقیب و از هر راه که مقتضی است شر و فساد وی را دفع نمایند. از نظر اسلام هم حکم همین گونه است؛ یعنی چنانچه فرد یا جامعه ای از عمل شخصی متضرر شوند می توانند از راه های مشروع زیان خود را جبران کنند و چنانچه این امکان وجود نداشت می توانند به هر نحو که ممکن است از او تاوان بگیرند. همین طور کسانی که پیرامون زندگی شان آلوده شده است می توانند آلوده کننده را برای کیفر تعقیب کنند. چرا که آزار دیگران به موجب قرآن و سنت و عقل که مهم ترین و اساسی ترین منابع اسلامی شمرده می شوند، حرام است.
بی گمان، مهم ترین منابع غذایی ما، گیاهان هستند که بر اثر استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، در آینده رو به کاهش خواهند گذاشت؛ زیرا سیستم ایجاد ازت طبیعی ـ که از مهم ترین عوامل رشد گیاه است ـ متوقف می گردد. از طرفی پوشش سبز گیاهان موجب می شود که خاک از گزند باد و باران در امان بماند. هیچ گیاهی هم بدون آب نمی تواند زنده بماند. اگر آب نباشد، ریشه ها نمی توانند موادی را که به آنها احتیاج دارند، از خاک جذب کنند. برای حفظ گیاهان باید مراقبت کنیم که به هوا، خاک، آب و حیوانات، هیچ گونه گزندی وارد نیاید. با توجه به آنچه گفته شد، در می یابیم که عوامل مؤثر در زیست انسان، تا چه اندازه به همدیگر مربوط هستند و چگونه در نظام خلقت، تعادل و نظم و حسابگری وجود دارد.
در دوره امام جعفر صادق علیه السلام صنایع، بسیار اندک و محدود بود و فلزات را در کوره های کوچک ذوب می کردند و چون تمام فلزات، حتی آهن از طریق سوزاندن چوب ذوب می شد، آلودگی در محیط به وجود نمی آورد. اگر هم آهن را با زغال سنگ ذوب می کردند میزان تولیدات به اندازه ای نبود که محیط را آلوده کند. با این همه، امام صادق علیه السلام با آینده نگری، به صاحبان چنین کارهایی سفارش می فرمودند: «آدمی باید طوری زندگی کند که اطراف محیط زندگی خود را آلوده نکند، زیرا اگر آن را آلوده نماید روزی می آید که بر اثر آن آلودگی، زندگی بر او دشوار و غیرممکن می شود». در این جا معلوم می گردد که امام صادق علیه السلام تا چه حد به موضوع محیط زیست اهمیت داده که در آن زمان به مردم سفارش فرموده است که محیط زندگی خود را نیالایند. بدان امید که همه مسلمانان و به ویژه شیعیان، به توصیه پیشوای مذهب خویش جامه عمل بپوشانند و بدان اهتمام ورزند.
آلودگی های نفتی مستقیم یا غیرمستقیم در عناصر و منابع زنده محیط اثر گذاشته، باعث از بین رفتن آنی یا تدریجی آنها می شود. بیشترین آثار آلودگی نفتی مربوط به گیاهان کف دریا و جزایر مرجانی است که خود محل مناسبی برای تکثیر و لانه سازی آب زیان و رشد آنهاست. از بین رفتن جوامع گیاهی بر اثر آلودگی های نفتی باعث کاهش جمعیت جانوران تغذیه کننده از گیاهان می شود. لایه های نفت روی آب باعث افزایش جذب نور آفتاب و افزایش درجه حرارت محیط و به هم خوردن روند فعل و انفعالات اکولوژیک و زیستی در محیط می شوند. جانوران آبزی به علت این که دستگاه های تنفسی آنها با لایه ها و قطرات نفت پوشانده می شود، دچار اختلال در سیستم تنفسی شده، خفه می شوند. گاه مشاهده شده است که جانوران دریایی، از جمله ماهیان، به علت قرار گرفتن در منطقه آلوده و عدم امکان فرار از بین رفته اند. اثری که نفت در محیط زیست دریایی و منابع آن می گذارد به طور کلی مربوط به آب های آزاد و اقیانوس هاست، و در محلی مانند خلیج فارس به عللی تأثیر این آلوده کننده ها در محیط زیست بسیار بیشتر و عوارض و خسارات آن بر محیط شدیدتر است.
اسلام در کلیه شئون و روابط انسانی اعم از روابط الهی و بشری، بلکه حتی در برخورد انسان با حیوانات و دیگر اشیا، دخالت کرده و برای همه مقرراتی وضع نموده است. لیکن این بدان معنی نیست که برای هر موضوع با عنوان ویژه و متداول امروزی آن، حکم خاصی مقرر داشته است؛ بلکه کلیات و قواعدی وضع فرموده که می توان از آنها، حکم موضوع مورد نظر را به دست آورد. مسئله محیط زیست هم از همین قبیل است. به یقین در هیچ یک از منابع اسلامی حکمی صریح مطرح نشده است؛ ولی بدون تردید درباره آب، خاک، زمین، هوا، نظافت و آلودگی، گردوخاک، آتش سوزی و مسائلی از این قبیل در آیات و احادیث و سایر منابع احکام، مسائل فراوان وجود دارد که به کمک آنها می توان مقررات دقیقی برای مسایل محیط زیست وضع کرد. به عنوان نمونه ما روایاتی داریم که در آنها از راه یافتن فضولات و پخش آنها در آب، اعم از راکد یا جاری، نهی شده است. همین طور روایاتی در نهی از آلوده کردن آب ها و آزار رساندن به حیوانات و رعایت حقوق جانوران وارد شده است.
توجه انسان امروز به محیط زیست و نگرانی فزاینده در این زمینه از آن جا ناشی می گردد که هرچه زمان می گذرد، آلودگی های زیست محیطی بیشتر نمایان می شود. رشد تکنولوژی پیشرفته امروزی اگرچه باعث دستاوردها و فواید سرشاری است، اما ارمغان جدیدی را نیز به نام آلودگی محیط به همراه داشته است و اگر قرار باشد روند آلوده سازی هم چنان به شکل امروزی آن یا حتی شدیدتر ادامه یابد، مسلما در فاصله زمانی کوتاهی بشر باید منتظر وضعیتی ناگوار برای خود و بسیاری دیگر از حیوانات و گیاهان باشد.
امروزه باید هر کدام از ما، سعی کنیم دست کم خودمان به آلودگی محیط زیست، دست نیازیم و در حد توان در نگاه داری محیط زیستی سالم، برای خود و هم نوعان خود، کوشا باشیم و همواره بکوشیم به بهداشت شخصی بیشتر توجه کنیم و برای مبارزه با آثار ناشی از آلودگی های محیط، خود را آماده سازیم. چنین تلاشی دشوار نیست و با کارهای کوچکی نظیر جلوگیری از دودزایی اتومبیل ها، نکشیدن سیگار، کاشتن درخت، جمع آوری زباله در ظرف های دربسته، نسوزاندن لاستیک و مانند آن در خانه و خیابان،نشکستن شاخه های درختان، پناه بردن به دامان طبیعت و نظایر اینها، ممکن می گردد. چه خوب است که در حفاظت محیط زیست بکوشیم و چه خوبتر، که هم زمان با حفظ کردن وجود خویشتن و جامعه از آلودگی ها، اندیشه و فرهنگ و اخلاق خویش را نیز از آلودگی ها و تباهی ها به دورنگه داریم؛ چرا که مهم ترین موضوعی که به پاسداری از سلامت محیط زیست کمک می رساند برخورداری از فضیلت های اسلامی انسانی است.
شاید بتوان گفت تا به حال در بحث حفظ محیط زیست بیشترین تمرکز بر موضوع بازیافت بوده است و به کم مصرف کردن کمتر توجه شده است. در این مقاله سعی داریم راهکارهایی برای کاهش مصرف در راستای حفظ محیط زیست بیان کنیم.
1. فقط وسایلی را نگهدارید که که از آنها استفاده میکنید یا داشتن آنها برای شما لذتبخش است. با در نظر گرفتن این موضوع کمتر خرید میکنید و در نتیجه زبالهی کمتری تولید میکنید.
2. قبل از خرید هرچیزی کمی فکرکنید که آیا واقعا به این وسیله نیاز دارید یا خیر؟ به این مساله بیاندیشید که تولید، بسته بندی و فروش این کالا چه اثری بر محیط زیست خواهد داشت.
3. تا حد امکان وسایل چندبارمصرف را جایگزین وسایل یکبارمصرف کنید. مثل: تیغ ریش تراشی، ظروف، باتریها و ...
4. وسایل کارکرده و دست دوم خریداری کنید.
5. وسایلی که قصد استفاده کوتاه مدت از آنها دارید را از دوستانتان قرض بگیرید.
6. کتابها، مجلات، روزنامه ها ، فیلمها و بازیها را با دوستانتان به اشتراک بگذارید
7. در منزلتان از فرآورده های چوب درختان کمتر استفاده کنید. مثلا بجای دستمال کاغذی از دستمال های پارچه ای استفاده کنید. برای پرینت گرفتن از کاغذهایی استفاده کنید که از یک روی آنها استفاده شده یا از کاغذهای بازیافت شده استفاده کنید. برای یادداشت گذاشتن برای اعضای خانواده از تخته وایتبورد به جای کاغذ استفاده کنید و ...
8. سعی کنید تا حد امکان از خرید کالاهایی که برای استفادهی یک نفره بسته بندی شده اند اجتناب کنید و به جای آن به طور عمده خرید کنید. مثلا برای آبمیوههاغذاهای بسته بندی شده و ...میتوانید اینکاررا انجام دهید.
9. خوراکیها، مواد شوینده و ... را فقط به اندازهای بخرید که به آن نیاز دارید.
10. تا حدامکان از ایجاد زباله پرهیز کنید. مثلا وقتی غذا سفارش میدهید از دریافت ظروف اضافه خودداری کنید. به جای بستنی لیوانی، بستنی قیفی میل کنید. کالاهای مجانی تبلیغاتی قبول نکنید. کالاهای با کمترین بسته بندی را قبول کنید.
11. هنگام خرید، اگر مقدار خریدتان کم است از گرفتن کیسه اجتناب کنید و اگر زیاد است با خودتان از منزل کیسه ی پارچه ای به همراه داشته باشید.
12. غذاهایی درست کنیم که زبالهی اضافی نداشته باشند. یعنی فقط زبالههایی مثل پوست موز یا هستهی هلو داشته باشند. از قاشق و چنگال پلاستیکی استفاده نکنید. از کیسهها و ظروف یکبارمصرف استفاده نکنیم.
13. همیشه با خودتان لیوان به همراه داشته باشید.
تلاش برای حفظ محیط زیست، یک وظیفه همگانی است که علاوه بر مسئولان و نهادهای ذیربط، به همکاری آگاهانۀ مردم نیز نیاز دارد.کوتاهی در حفظ محیط زیست، حقالنّاس است از اینرو باید همۀ ما به مسألۀ محیط زیست به عنوان یک موضوع شرعی نیز نگاه کنیم.آلودگی آب آشامیدنی و نیز آلودگی هوا، برای سلامتی جسمی و روحی مردم بسیار مضر است و در این خصوص انتظار میرود که با اتّخاذ تدابیر ارزنده و انجام اقدامات لازم از سوی دولت جدید و نیز کمک و همیاری مردم، تحوّلی اساسی در وضعیّت محیط زیست کشور ایجاد شود.
نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می دهند، اما نقش آنان در توسعه و پیشرفت جوامع، بیش از یک نیمه است. زنان نخستین آموزگاران و پرورندگان، خمیر مایه اصلی شخصیت کودکان را شکل می دهند و اولین خصوصیات اکتسابی را به او تعلیم می دهند.دامان مادر اولین مدرسه ای است که هر کودک همراه الفبای عشق و محبت، اصول زیست و رفتارهای اجتماعی را فرا می گیرد و با خوب و بد زندگی آشنا می شود؛ از این رو هرچه اندیشه و آگاهی این آموزگاران و مربیان جامعه اصولی باشد، راه پیشرفت، تعالی، رفاه و سرافرازی جامعه گشاینده تر است. در این مختصر، چکامه ای از برخی مسایل زیست محیطی را به همه مادران عزیز تقدیم می داریم.
منابع اصلی آلاینده های هوا در محیط منزل و اماکن عمومی عبارت است از: آلودگی بیولوژیکی، سوختی، سرب، دود سیگار، و... .
قارچ ها و کپک ها در نقاط مرطوب خانه، مانند: حمام، دست شویی، آشپزخانه و زیرزمین یافت می شود. پس مانده صابون و مواد شوینده، پارچه های مرطوب و مواد غذایی غیر خشک محیط مناسب برای رشد و تکثیر این موجودات است.ذرات ریز گرد و غبار روی پوست انسان، پارچه، رخت خواب، فرش، پرده و دیگر لوازم زندگی می نشیند و هنگام فعالیت های مختلف؛ از قبیل: جارو کردن، تکان دادن پرده ها، مرتب کردن رخت خواب، راه رفتن روی فرش و ... در هوای خانه منتشر می شود. عوارض این گونه آلودگی ها به صورت واکنش های حساسیتی؛ همچون: آب ریزش چشم و بینی، عطسه، گرفتگی بینی، سرفه، خارش، خس خس و اشکال تنفسی، سردرد، گیجی و خستگی ظاهر می شود.
تمیز و خشک نگه داشتن دستمال های آشپزخانه زمینه ی ایجاد و رشد قارچ ها را از بین می برد. بوی نامطبوع دستمال و پارچه ی مرطوب، از وجود قارچ بر روی آن ها حکایت می کند.در صورت خیس شدن فرش، یا دیگر لوازم منزل، باید فوری آن ها را خشک کرد.هنگام آب دادن به گلدان ها مراقب آب اضافی خارج شده از زیر گلدان باشید. آب موجود در زیرگلدانی محل خوبی برای رشد قارچ هاست.پس از استحمام، پنجره یا در حمام را باز بگذارید. این کار به خشک شدن فضای حمام، در و پنجره و وسایل موجود در آن کمک می کند. در صورتی که خشک کردن محیط و وسایل حمام امکان ندارد؛ حتماً وسایل شست وشو را در آفتاب و هوای آزاد خشک کنید.پس از پایان کار شست و شوی ماشین لباس شویی بلافاصله لباس ها را از آن خارج کنید. همچنین از نگه داری پارچه و لباس چرک در کمد، سبد لباس یا ... خودداری کنید؛ به ویژه اگر محیط نگه داری مرطوب باشد. این کار موجب رشد و تکثیر قارچ و کپک، بدبو شدن لباس و ماشین لباس شویی و محیط نگه داری آن می شود.هنگام استراحت ماشین لباس شویی محیط داخل آن و شیار جلوی لاستیک را خشک نگه دارید؛ به جا است که هر بار پس از پایان کار، محفظه ماشین لباس شویی را با پارچه تمیز خشک کنید.وسایل چوبی مورد استفاده در خانه را خشک نگه دارید.پس مانده ی نان، مناسب ترین محل برای قارچ است. از پس مانده های نرم نان برای خوراک پرندگان استفاده کنید و در صورت خشک شدن از رطوبت دور نگه دارید.تا جای ممکن از تخته های چوبی برای تمیز و خرد کردن انواع گوشت و سبزی استفاده نکنید. چوب محیط مناسبی برای رشد کپک هاست.
هنگام سوختن مواد سوختی خانگی، گاز و دود تولید شده، موجب آلودگی هوای داخل خانه می شود. دود خارج شده از اگزوز اتومبیل در پارکینگ خانه ها را جدّی بگیرید.یکی از آلاینده های خطرناک هوای داخل ساختمان گاز منوکسیدکربن است. عوامل و مجاری ورودی این گاز عبارت است از:نقص در تهویه ساختمان؛ اگر آب گرم کن، بخاری، اجاق و ... فاقد دودکش بوده، یا راه خروج دود مسدود باشد، یا به شکل طبیعی و صحیح کار نکند، گاز خطرناک منوکسید در فضای خانه منتشر می شود.هنگام استفاده از چوپ و زغال چوب برای گرم شدن یا پخت و پز به سوختن کامل آن توجه داشته باشیم. مرطوب بودن و نیمه سوز شدن این مواد سوختی گاز خطرناک منوکسید کربن را تولید می کند.
نگه داری وسایل مصرف سوخت در وضعیت سلامت.
کنترل و بازدید مرتب لوازم حرارتی به وسیله ی فرد آشنا و کارشناس.
بازبینی دودکش ها، کوره ها، لوله های وسایل سوختی و ایمنی از هرگونه زنگ زدگی، پوسیدگی و ترک خوردگی و سرویس و تمیز کردن آن ها به وقت لازم.شعله ی وسایل گازسوز باید آبی باشد؛ در غیر این صورت علت باید بررسی گردد.
دود سیگار یکی از عوامل مهم آلودگی هوای داخل ساختمان است، که نه تنها فرد سیگاری، بلکه دیگر افراد را نیز مورد تهدید و خطر قرار می دهد. دود سیگار خطر جدی برای سلامت کودکان به شمار می آید. این دود عامل بروز برخی سرطان ها شناخته شده است.
مواد شیمیایی؛ از جمله: حشره کش ، رنگ، براق کننده، واکس، چسب، پاک کننده، خوشبو کننده، سفید کننده و ... دارای مواد تبخیر شونده ای است که هنگام استفاده از آن، به مجاری تنفسی وارد شده و ایجاد مسمومیت و مشکل تنفسی می شود. برخی از این مواد نیز قابل اشتعال است.
قبل از انتخاب مواد شوینده به مشخصات برچسب هر یک توجه شود تا براساس مورد مصرف هر کدام، خریداری گردد.
به ترکیبات ماده و اخطارهای لازم توجه ویژه شود.
هر ماده را در مورد مصرف ذکر شده به کار برید؛ چنانچه ماده ی شوینده مخصوص وان، دست شویی، کاشی و ... است آن را برای ظروف استفاده نکنید.باید هنگام استفاده از مواد شیمیایی، تهویه کامل هوا صورت گیرد. از به کار بردن پاک کننده های کُلردار (وایتکس و دیگر سفید کننده ها) در فضای بسته و بدون تهویه در حمام و دست شویی استفاده نشود. این کار بسیار خطرناک است.مواد شیمیایی را در ظروف اصلی خود نگه داری کنید. از برداشتن و حذف برچسب مشخصات ظروف حاوی مواد شوینده خودداری شود.
ضایعات و پس مانده های مواد خوراکی، کاغذ، مقوا، شیشه، فلزات، پلاستیک، پارچه و غیره از جمله زباله های خانگی است. مصرف صحیح مواد، علاوه بر کاهش هزینه های خانواده از تجمع زباله نیز پیش گیری می کند.یکی از پارامترهای مدیریت صحیح در امور خانه، جداسازی زباله ها است. باید مواد قابل تجزیه، مانند: پس مانده های آشپزخانه و مواد غذایی را از سایر مواد زاید جداسازی کرد؛ زیرا این مواد به سرعت تجزیه شده و به طبیعت باز می گردد و در چرخه ی بازیافت هزینه بردار نیست.استفاده از کیسه های پلاستیکی سالم در سطل های زباله و دور کردن آن ها از محیط خانه در زمان تعیین شده برای جمع آوری زباله از سوی نیروهای مسؤول در کاهش خطرات ناشی از میکروب ها و حشرات مؤثر است.زباله ها را به صورت خشک داخل کیسه قرار دهید.هنگام خرید برخی میوه و سبزی از ساک های پارچه ای ـ که می توان آن ها را از پارچه های مصرف شده موجود در خانه تهیه نمود ـ استفاده شود.
کودک آینه تمام نمای خانواده و اجتماع است و سال های اولیه زندگی در شکل گیری شخصیت وی نقش اساسی دارد؛ از این رو هدایت رفتاری کودکان بر عهده ی مادران است. توجه به چند نکته موفقیت مادران را بالا می برد:ارزش منابع مختلف زیست محیطی را با استفاده از کتاب های گوناگون به زبان ساده برای کودکان شرح دهیم.به کودکان بیاموزیم که از شکستن شاخه ی بوته ها و درختان خودداری کنند، البته لازم است که ما نیز در سفرها برای استفاده از شاخ و برگ درختان این امر را رعایت کنیم.آب دادن به گل ها و گیاهان خانه را به کودکان واگذار کنیم. با کاشتن بوته و بذر گل گیاهان در گلدان های کوچک و بزرگ، فضای سبز خانه را توسعه دهیم.هنگام شستن دست وصورت، مسواک زدن، حمام کردن و ... از باز گذاشتن بی دلیل شیر آب خودداری کنیم.مراقبت عملی از هدر نرفتن آب هنگام نظافت و استفاده ی مطلوب از نعمت های الهی، فرهنگ ساز است.رفع عیب کولرهای آبی و شیرهای ناقص، نقشِ عمده ای در پیش گیری از اسراف آب دارد.خودداری از ریختن زباله در کوچه، خیابان، مدرسه و اماکن عمومی و حتی جمع آوری زباله ها در محل های یاد شده سیره ای پسندیده است که کودکان را در به زیستن یاری می رساند.
چرا فکر نمی کنیم کوه های بدون جنگل، خیابان های بی طراوت و دشت های بی جانور، احساسی برای سرودن، ذوقی برای تماشا و لذّتی برای انسان باقی نخواهد گذاشت! چه کسی می تواند، عاشقانه های چشمان «آهو» را انکار کند ؟چه کسی می تواند لحن داودی «هَزار»ی را انکار کند، که با عاشقانه های زبورش، انسان را به خلسه های عارفانه می برد؟آه! از آنها که خال های زیبای «پلنگ» را و چشمان رعنای «غزال» را با غرور مگسک ها نشانه رفتند.«محیط زیست» ما، تنها کوه، جنگل، جلگه و دشت های پر آب و علف نیست! که اولین محیطی را که در آن احساس زندگی می کنیم، دل ماست، نگاه ماست و اندیشه ای که در آینده خواهیم داشت!
آیا نمی شود، جنگل ها را نابود نکنیم، حیوانات را نکُشیم و هوا را آلوده نکنیم؟!
آیا ثروت و فن آوری و تجهیزات مُدرن می تواند ـ بدونِ یاری طبیعت ـ سلامت زندگی ما را تضمین کند؟
بیایید به خاطر تماشا و به خاطر احساس شاعرانه ای که خداوند در نگاه طبیعت قرار داده است، به محیط زیست و طبیعت اطراف خودمان احترام بگذاریم و جهان رنگ ها را دوست داشته باشیم؛ رنگ هایی که اگر نبودند، کسی با دیدن رنگین کمان، به عظمت زیبایی پی نمی بُرد و سرشار از آبشار احساس نمی شد!
بیایید به خاطر عشق و به خاطر زندگی، «آب ها را گِل نکنیم»!
بگذارید آسمان کمی نفس بکشد!
بگذارید کبوتران سپید و سرخ، در آسمان پر بگیرند!
بگذارید درختان، کمی به سمت روزنه های نور قد بکشند!
خاک اگر پاک نباشد، هیچ گلی شکوفا نمی شود؛ هیچ درختی سرپا نمی شود تا پرندگان، شاخ و برگش را آشیانه کنند؛ هیچ پرنده ای آبی آ سمان را به جولان بر نخواهد خاست.
اگر زلال چشمه سارها رنگ سیاهی و کبودی بگیرد، ماهیان در حسرت آب، یک به یک جان می سپارند و دریا هم بدون ماهی، یعنی: سرابی سوخته.
اگر جنگل کویر شود، اگر دریا به زباله دان هسته ای تبدیل شود و اگر آسمان را ابرهای تیره انفجارهای اتمی به چالش فرا بخواند، دیگر زمین جای ماندن نخواهد بود.
دیگر آسمان رنگ آبی پاک را به خود نخواهد دید.
دیگر ستاره ها شب را آذین نخواهند بست.
بیایید باغچه ها را لبریز گل کنیم!
بیایید بر لب طاقچه های زندگی مان، گلدان هایی پر از گل های سرخ و سپید بگذاریم؛ با گل هایی واقعی که حال و هوای حیاتمان را رنگ و بویی دیگرگونه بدهند.
احترام respect : برای اینکه راه حل ها را بیابیم ابتدا باید از احترام شروع کنیم.احترام برای همه، برای مردم، حیوانات، پرندگان، ماهی، رودخانه ،دریاچه، اقیانوس، کوه، دره و ...... شما از هرکدام از این ها چه تصویری دارید؟
تجدید نظر rethink: هر تصمیمی که شما می گیرید بر روی کره ی زمین تاثیر می گذارد.قبل از خرید کردن چند لحظه فکر کنید.این وسیله ای که شما قصد خرید ان را دارید در کجا متولد شده است؟از چه چیزی ساخته شده است؟ از چه طریق تولید شده است؟ چه قدر مسیر را طی کرده است تا به فروشگاه محله ی شما برسد؟ کارگران برای تولید این محصول تحت چه شرایطی کار کرده اند؟ آیا دفع آن با محیط زیست سازگار است؟ حال از خودتان بپرسید آیا واقعا به این محصول احتیاج دارم؟ قبل از این که کالایی را خریداری کنید حتما بررسی کنید که از چه چیزهایی ساخته شده است و چگونه آنها را تا فروشگاه محل شما می آورند؟ برچسب های روی محصول را بخوانید و بفهید واقعا چه کالایی را می خواهید بخرید .دنبال محصولاتی باشید که تولیدش محلی باشد و بسته بندی آن به محیط زیست آسیب زیادی نرساند.
کاهش reduce: مقدار تولید زباله های مان را کاهش دهیم. آیا شما یک مصرف کننده ی خوب هستید یا یک طرفدار متعهد به محیط زیست ؟ شما می توانید کمتر خرید کنید در نتیجه مسافت کمتری طی می کنید پس لازم نیست از وسایل نقلیه استفاده کنید که این باعث کم شدن انتشار گازهای گلخانه ای می شود و علاوه بر آن پولتان در جیبتان می ماند! ظروف یک بار مصرف استفاده نکنید، همیشه لیوان شخصی تان را به همراه داشته باشید.باور کنید نوشیدن چای در لیوانتان خیلی لذت بخش تر از نوشیدن در لیوان یک بار مصرف است. فکر کنید! ببینید چه طور می شود از منابع کمتری استفاده کرد به طوری که بازدهی و نتیجه ی کار شما تغییر نکند قول می دهم به راه حل های جالبی برسید!
استفاده مجدد reuse: قبل از این که چیزی را داخل سطل آشغال بیاندازید به این فکر کنید که آیا راه حلی وجود دارد که دوباره از آن استفاده کنید؟ آیا می توانید کاربری آن کالا را تغییر دهید؟ برای مثال از ظروف پلاستیکی برای ذخیره سازی می توانید استفاده کنید. مثلا برای نگهداری رنگ،چسب،پیچ و مهره استفاده از این ظروف گزینه ی خوبی است. بعضی از ما براین باور هستیم که هرچیزی که احتمالا به ان نیاز خواهیم داشت همین الان باید روی زمین باشد. این اصلا درست نیست.همین حالا آن وسیله رو پیدا کنید.
بازیافت recycle: حال اگر وسیله ای دارید که نمیتوانید از آن استفاده دیگری کنید بازیافت بهترین راه حل است.کالای شما دیگر تبدیل به زباله نمیشود بلکه تبدیل به کالای جدیدی می شود که باز هم می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
تعمیر کردن repair: وقتی کالایی در دست دارید که نیاز به تعمیر دارد لطفا آن را دور نیندازید. اگر خودتان قادر به تعمیر آن نیستید و دیگر آن را نمیخواهید آن را به شخص دیگری بدهد تا پس ازتعمیر از آن استفاده کند.